Koningin Wilhelmina bepaalt de kleuren van de Nederlandse vlag op 19 februari 1937
Publicatiedatum: 19 februari 2022
Op 19 februari 1937, in 2022 85 jaar geleden, legt koningin Wilhelmina de kleuren van de Nederlandse vlag vast. Zij doet dit door het kortste Koninklijk Besluit ooit te ondertekenen. Over de geschiedenis van onze vlag bestaat veel onduidelijkheid.
De oorsprong van de Nederlandse vlag is onduidelijk. Er bestaan wel theorieën over de geschiedenis, die onder andere zijn beschreven door J.C. de Jonge, substituut archivaris van het Rijk, in Over de oorsprong van de Nederlandsche vlag uit 1831. En door D.G. Muller, oud staats-generaal van de marine, in De oorsprong der Nederlandsche vlag uit 1862.
Onduidelijke oorsprong Nederlandse vlag
Volgens Muller kan de oorsprong van onze vlag liggen in Beieren. De kleuren rood, wit en blauw komen daar voor op het wapen van graaf Willem VI, aan het begin van de 15e eeuw. Maar de vlag kan evengoed een Spaanse geschiedenis hebben. De Jonge heeft het over een mogelijke Franse achtergrond. De kans is echter groot dat de kleuren blauw en wit afkomstig zijn van de huiskleuren van de Prins van Oranje. Zowel Muller als De Jonge hebben het idee dat voor 1572, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, al een rood-wit-blauwe en een oranje-wit-blauwe vlag heeft bestaan. De kleur oranje zou als eerbetoon zijn toegevoegd. Die oranje-wit-blauwe vlag wordt de Prinsenvlag genoemd.
Bij de inname van Gouda in juni 1572 zou geuzenleider Adriaan van Swieten hebben geroepen over de Prinsenvlag. Vervolgens zouden de geuzen hierop hebben gereageerd met “Vive le prince”. Ze dragen “vendelen orangien, wit en blaauw” met zich mee. Bij de intochten van de Prins van Oranje worden de kleuren van die vlag meerdere keren genoemd. Op een anoniem schilderij van geuzenleider Willem II van der Marck Lumey, van de inname van Den Briel op 1 april 1572, is de vlag niet afgebeeld. Wel is een Zeeuws wapen op het schilderij te zien, alsmede zwart-wit gestreepte vlaggen op schepen.
De Prinsenvlag wordt tijdens de Tachtigjarige Oorlog een bekende vlag. Zo bestelt de Admiraliteit van Zeeland in 1587 enkele vlaggen “van de couleuren oraenge, blanche, bleu, in dry velden, om deselve vlaggen te gebruycken op schepen van oorloge”. Waarom de kleur oranje daarna in rood verandert, is onduidelijk. Tijdens het Eerste Stadhouderloze Tijdperk van na 1650 verandert het oranje in rood. Anti-Oranjegevoelens kunnen hiervoor de oorzaak zijn. Een andere theorie is dat er geen oranje kleurstof meer kan worden gemaakt. Die rood-wit-blauwe vlag wordt de Statenvlag genoemd.
Politieke strijd
De kleuren rood en oranje voor de bovenste baan van onze vlag wordt rond 1780 inzet van een politieke strijd. De prinsgezinden willen de kleur oranje, de patriotten de kleur rood. In 1787 besluiten de prinsgezinde Utrechtse Staten dat de vlag bestaat uit “de gecombineerde couleuren van oranje, wit en blaauw, waarbij ’s Lands vlag van ouden tijden af door geheel Europa bekend is geweest”. Een week later verbieden de rivaliserende patriottistische Staten de oranje, wit, blauwe vlag, want die is volgens hen “nimmer ’s Lands of der Staten vlag”.
Na de Franse Revolutie van 1789 komen in ons land met hulp van de Fransen de patriotten aan de macht. Zij noemen dit de Bataafse Republiek. De kleur oranje van de Oranjes is verdwenen. Zo’n 2 weken voordat de Staten-Generaal overgaat in de Nationale Vergadering van de Bataafse Republiek, besluiten ze nog snel “dat voortaan en in het toekomende de Nationaale Vlag van deezen Staat zal zyn de gewoone en altoos in gebruik geweest zynde Bataafsche of zoogenaamde Hollandsche Vlag, bestaande in drie evenwydige en horizontaale Banden van gelyke breedte, en van welken de bovenste rood, de middenste wit, of ongekleurd, en de benedenste blaauw gekleurd is”.
Oranje wimpel aan Nederlandse vlag
In 1806 wordt de broer van keizer Napoleon Bonaparte, Lodewijk Bonaparte, koning van Holland. De vlag is dan rood-wit-blauw. In 1810 wordt ons land ingelijfd bij het Franse Keizerrijk en is de Franse 3-kleur onze vlag. Het zijn dezelfde kleuren, maar dan verticaal gestreept. In 1813 is Nederland weer onafhankelijk. De kleur oranje raakt in zwang, want op veel plaatsen hangen effen oranje vlaggen. Maar ook het rood-wit-blauw hangt in de straten. Sommige van die vlaggen zijn getooid met een oranje wimpel, om de loyaliteit aan de Oranjes uit te dragen.
Als koning Willem I in 1815 Koning der Nederlanden is, blijft de vlag rood-wit-blauw. De Oranjegezinden willen de Prinsenvlag terug, hetgeen niet geschiedt. Bij de herdenking van de herwonnen onafhankelijkheid op de Fransen, een halve eeuw later proberen zij weer tevergeefs de Prinsenvlag in te voeren. Als koningin Wilhelmina in 1923 een kwart eeuw op de troon zit, wil journalist van het Algemeen Handelsblad, C.K. Elout, het volk mobiliseren om de Prinsenvlag terug te krijgen. Maar ook dat loopt op niets uit.
Kortste Koninklijk Besluit ooit
Tijdens de crisis in de jaren 30 raakt Nederland verdeeld over de kleuren van onze vlag, die juist bedoeld is als symbool van eenheid. Voorstanders van het herinvoeren van het oranje en voorstanders van het behoud van het rood zijn te vinden in alle politieke richtingen. Alleen de NSB is onverdeeld als het gaat om het herinvoeren van de Prinsenvlag. Deze partij staat echter niet bekend vanwege haar oranjeliefde. Om aan de discussie een einde te maken, vraagt minister-president Colijn koningin Wilhelmina via een Koninklijk Besluit de kleuren van de Nederlandse vlag vast te leggen. Op haar vakantieadres in het Oostenrijkse Zell am See zet zij op 19 februari 1937 haar handtekening onder het kortste Koninklijk Besluit ooit. De tekst luidt: “De kleuren van de vlag van het Koninkrijk der Nederlanden zijn rood, wit en blauw.” Hiermee is de discussie over de kleuren van onze vlag gesloten.
(Bron: Aemile Lalk, Jos Poels NRC Handelsblad, Inzichten.nl, Trouw.nl, Koninklijkhuis.nl, Wikipedia, ANP)
