De gevolgen van vuurwerk op de gezondheid, het milieu en dieren

Dat vuurwerk niet het meest gezonde effect heeft op de luchtkwaliteit is wel bekend, maar hoe erg is dit effect nou echt? En welke effecten ondervinden dieren als vogels en honden?

Fijnstof

Als op 31 december om 00.00 uur het vuurwerk massaal ontstoken wordt, komen er allerlei schadelijke stoffen als kleine deeltjes in de lucht vrij. Vooral in de eerste 2 uur van het nieuwe jaar is dit effect groot. Milieu Centraal heeft gekeken naar de luchtkwaliteit in de eerste 2 uur van 2019. Daarbij is te zien dat de concentratie fijnstof in steden op dat moment ruim 30 keer hoger is dan normaal. Vooral voor mensen met longproblemen of een zwakke gezondheid is dit belastend. Maar het is voor niemand gezond en ook mensen die normaal geen klachten hebben kunnen last krijgen van geïrriteerde luchtwegen.

Mist

Voor de jaarwisseling van 2019/2020 wordt dikke mist voorspeld. Waarbij het zicht minder dan 50 meter kan zijn en lokaal zelfs kan teruglopen tot circa 10 meter. Daarnaast zal het vrijwel windstil zijn. Dat is slecht nieuws voor de luchtkwaliteit, want daardoor worden de fijnstofwolken veel trager verdreven. De hoeveelheid fijnstof tijdens een vuurwerkpiek kan oplopen tot 1.000 microgram per kubieke meter, waar 50 microgram de norm is. Volgens het Longfonds staat die mate van luchtverontreiniging gelijk met de Indiase stad Delhi. Waar afgelopen zomer mensen bezweken zijn door de slechte lucht. Het lichtpunt voor ons is dat we er slechts enkele uren mee te maken hebben.

Metalen

Naast fijnstof komen er bij het afsteken van vuurwerk ook zware metalen vrij, die in de bodem en het water terecht komen. Vuurwerk bevat barium, antimoon en strontium, die schadelijk zijn voor de gezondheid van mens en dier. Koper in vuurwerk is daarnaast giftig voor het waterleven. Ongeveer 18 procent van al het koper in het oppervlaktewater komt uit vuurwerk. Illegaal vuurwerk bevat ook nog cadmium en perchloraat. De metalen zorgen voor mooie kleuren en vormen bij het afsteken van het vuurwerk. Flemming Cassee, specialist van het RIVM op het gebied van luchtverontreiniging, vertelt tegenover Nu.nl dat metalen snel met andere stoffen reageren, waardoor de kans op geïrriteerde luchtwegen wordt versterkt. Hoe lang metalen in het lichaam een ongunstig effect hebben wordt nog onderzoek naar gedaan.

Plastic en ander afval

Nadat de dampen zijn opgelost, blijven er vaak nog lange tijd veel vuurwerkresten in de natuur aanwezig. In het karton en papier zitten veel nog onverbrande chemische stoffen en zware metalen. Ook wordt er in vuurwerk plastic verwerkt, zoals bijvoorbeeld in knetterballen, waarvan een plastic omhulsel overblijft. Milieu Centraal adviseert dan ook om vuurwerkafval zo snel mogelijk op te ruimen. Dat voorkomt dat schadelijke stoffen uitspoelen in de bodem en het oppervlaktewater en dat er plastic achterblijft in de natuur. Vuurwerkresten kunnen bij het huishoudelijk restafval.

Tips Milieu Centraal

Met deze tips van Milieu Centraal wordt de impact van vuurwerk op het milieu en de gezondheid verkleind:

• Verminder de hoeveelheid vuurwerk die wordt afgestoken: werk samen met de buren, organiseer iets met de hele straat, of ga alleen kijken.
• Ruim vuurwerkafval zo snel mogelijk op, zodat schadelijke stoffen niet in het milieu komen.
• Koop geen vuurwerk waarbij plastic uit elkaar knalt zoals knetterballen. Dit is lastig op te ruimen en plastic zwerfafval breekt niet in de natuur af.
• Vermijd illegaal vuurwerk. Er kunnen zeer schadelijke stoffen in zitten, zoals cadmium en perchloraat. Illegaal vuurwerk is daardoor gevaarlijker en schadelijker voor het milieu dan legaal vuurwerk.
• Heeft u last van de luchtvervuiling, blijf dan een aantal uren na middernacht binnen.

Knalvuurwerk vs. siervuurwerk

Knalvuurwerk bestaat voornamelijk uit buskruit, siervuurwerk bevat daarnaast ook zware metalen die dus zorgen voor de kleur- en geluidseffecten. Siervuurwerk heeft daarmee meer schadelijke uitstoot dan knalvuurwerk voor het milieu. Knalvuurwerk veroorzaakt echter dan weer meer geluidsoverlast voor mens en dier.

Dierenleven

Sinds een aantal jaren is bekend dat vogels rond middernacht massaal opvliegen om bij het vuurwerk vandaan te komen. Dat is zelfs te zien op de neerslagraders van het KNMI. Zo wordt bijvoorbeeld geregistreerd dat vogels in grote groepen richting de Noordzee vliegen. Uit onderzoek van radarbeelden door de Universitiet van Amsterdam blijft dat ook in natuurgebieden de effecten van vuurwerk groot zijn. In bijvoorbeeld de Biesbosch en de Waddenzee vliegen vogels massaal op. Volgens de Vogelbescherming zitten hier voor de vogels risico’s aan, omdat lang niet alle vogels goed in staat zijn om in het donker te vliegen. En koude en stressvolle omstandigheden maken het er niet beter op. Ze zullen echt niet direct dood neervallen, maar de continue verstoring in de dagen rondom oud en nieuw en vooral tijdens middernacht vergt zijn tol op de langere termijn. Daarnaast kunnen vogels in blinde paniek tegen ramen, hoogspanningskabels en andere hoge obstakels vliegen.

Huisdieren

Voor huisdieren betekent de oudejaarstijd vaak een periode van stress. Volgens antrozoöloog Pim Martens blijkt uit onderzoek onder hondeneigenaren dat 65 procent van de honden zich verstopt tijdens het afgaan van vuurwerk buiten. Ook dieren als katten, konijnen en vogels kunnen zeer bang zijn voor het geknal. Doordat dieren niet weten waar het geluid vandaan komt blijven zij langere tijd gestrest. Sommige dieren moeten volgens Martens nog maanden na oudjaar herstellen. Ook kunnen zij dan ineens doodsbang zijn voor harde geluiden en willen zij in extreme gevallen zelfs helemaal niet meer naar buiten, ook niet op klaarlichte dag.

Lees ook: zo loodst u uw bange hond door de jaarwisseling.
Tips om uw auto door jaarwisseling door te helpen.

(Bron: Nu.nl, Milieu Centraal, Nature Today, ANP)