Emina Zorlak: ‘De koffie wordt nu duur gedronken, maar ik heb een bijzonder lekker alternatief’

Koffie! Voor sommigen een vanzelfsprekendheid, maar laten we wel wezen: het is en blijft een luxeproduct. Want hoewel het, vooral in de ochtend, voor sommigen wel zo voelt, is het natuurlijk geen basisbehoefte. En met “sommigen” bedoel ik stiekem ook mezelf. Dus ik ben in de koffiewereld gedoken: waarom is er een prijsstijging, waarom is het zo verslavend lekker, welke alternatieven zijn er en kun je deze ook zelf maken voor dat dagelijkse bittere shotje (of 2 of 3…)? Ik stuitte op iets heel bijzonders…

Waarom is de koffie zo duur?

In vergelijking met 3 jaar geleden is koffie 30 procent duurder geworden. Momenteel zitten we op een gemiddelde van 19 euro per kilo (variërend van merk en winkel). De krantenkoppen van deze maand liegen er niet om: de koffie zal volgens deskundigen alleen maar kostbaarder worden.

Hier zijn verschillende oorzaken voor. Allereerst speelt klimaatverandering een rol: door droogte, kou en extreme regen mislukt de oogst van de boontjes. Als reactie hierop hebben handelaren en koffiebranders uit angst een extra voorraad ingekocht, wat ook voor prijsstijging zorgt. Ook is de vraag naar koffie wereldwijd gestegen, dus er ontstaat een soort schaarste. Daarnaast is er een tekort aan arbeidskrachten in de landbouwsector en stijgende brandstofprijzen in de transportsector. Tenslotte is er betere regelgeving waardoor er meer gelet wordt op duurzame productie, maar ook dit zorgt voor de prijsstijging. Al deze ontwikkelingen merken we in de portemonnee.

Verslavend lekker

Als kind moet je er niet aan denken het zwarte, bittere drankje te moeten proeven. Kinderen hebben een aangeboren afkeer van bitter (in de natuur zijn veel giftige planten bitter, dus het is een beschermingsmechanisme) en de kleur helpt natuurlijk ook niet mee. Naarmate we ouder worden, veranderen de smaakpapillen en krijgen we meer waardering voor complexe smaken, waaronder koffie. Geur is hierin heel bepalend, want zo’n 80 procent van de smaak komt door de geur; geroosterd, kruidig, nootachtig, voor ons brein zijn deze geuren troostend. En de smaak is natuurlijk heel complex en daardoor interessant: zuur, bitter, zoet, een fijn mondgevoel. De warmte zorgt voor een verhoogde doorbloeding, betere ontspanning en een groter gevoel van comfort.

We linken koffie ook aan positieve situaties, zoals ochtendrituelen, sfeervolle cafés, pauzes en gezellige momenten. Tenslotte speelt cafeïne natuurlijk ook een rol, want die zorgt ervoor dat je een energieboost krijgt en er opgewekter van wordt. De positieve effecten hiervan zijn tot vier kopjes per dag. Bij meer zorgt de cafeïne juist voor slaapproblemen, hartkloppingen en verhoogde bloeddruk. De cafeïne zorgt voor een milde lichamelijke verslaving, die we vooral merken aan hoofdpijn en stemmingswisselingen als we stoppen met koffie drinken, maar na een week neemt dit af.

Een alternatief voor koffie

Om het toch betaalbaar te houden zou u ervoor kunnen kiezen om koffie ook echt te zien voor wat het is, een luxeproduct, en het niet meer dan één keer per dag te drinken. Zo wordt het nog meer een bewust genietmomentje. Oploskoffie, zwarte thee en yerba mate (Zuid-Amerikaanse thee) zijn goedkope alternatieven en bevatten ook cafeïne. Daarnaast is er ook ginsengthee en gemberthee die geen cafeïne bevatten, maar wel een energieboost geven.

Er zijn ook cafeïnevrije opties, met een herkenbare bittere smaak. Denk hierbij aan chicoreikoffie, gemaakt van de chicoreiplant (familie van de witlof), paardenbloemkoffie of gerste- en roggebrouwsels. Alle 3 gewoon te koop, maar bij onderzoek kwam ik erachter dat ze niet goedkoper zijn dan koffie. Dat komt doordat ze in kleinere hoeveelheden worden geproduceerd en speciaal geselecteerd en een extra verwerking nodig hebben voor die bittere smaak. Voor de prijs hoeft u dit dus niet te doen.

Een bijzondere ontdekking: koffie van bruine linzen en bonenpoeder

Online ontdekte ik dat ze in Griekenland en Turkije (cafeïnevrije) koffie maken van kikkererwten door deze eerst donker te roosteren, malen en er koffie van te zetten. Ook las ik dat mensen die dit hebben geprobeerd niet helemaal overtuigd waren van de smaak. Toen ben ik zelf gaan experimenteren met andere peulvruchten. Ik roosterde bruine linzen in de oven en mijn huis transformeerde in een koffiebranderij. De geur was zo herkenbaar dat ik er instant gelukkig van werd.

Dit heeft alles te maken met de zogenaamde maillardreactie: een chemische reactie tussen suikers en eiwitten die ontstaat bij verhitting en die ervoor zorgt dat er honderden nieuwe smaakstoffen, geurstoffen en de mooie bruine kleur ontstaan. Dit krijgen we bij alle dingen die mensen lekker vinden, zoals onder andere bij aangebakken vlees, versgebakken brood en jawel, koffie. Ik maalde de gebrande linzen, zette er koffie van en de smaak was heel herkenbaar, maar wel redelijk mild, net als de kleur. Ik herhaalde het experiment met urid bonen, kleiner en donkerder dan bruine linzen. De geur tijdens het roosteren was veel minder specifiek en bij het zetten van de koffie zag ik wel de donkere kleur, maar ik proefde vooral een soort rookaroma. Best lekker, maar dit was hem niet en de bruine linzenkoffie vond ik lekkerder.

Maar toen combineerde ik de poeders: half bruine linzenpoeder, half urid bonenpoeder en tot mijn verrassing smaakte het donkere bakje naar koffie! Maar echt! Voor een halve kilo bruine linzen betaalt u circa 2,50 euro, voor een halve kilo urid bonen betaalt u circa 2,50 euro, dus voor een kilo “peulvruchtenkoffie” bent u in totaal 5 euro kwijt en u doet er net zo lang mee als de traditionele koffie. Belangrijk om te weten is dus dat deze koffie geen cafeïne bevat, maar wel echt de aromatische bittere smaak die we associëren met troost, gezelligheid, warmte. Echt, probeer het eens!

Recept voor koffie van een ander boontje

• 500 gram gedroogde bruine linzen
• 500 gram gedroogde urid bonen
• Extra nodig: koffiemolen of hakmolen, kleine zeef of losse filterhouder en een koffiefilter

Bereidingswijze:

Verwarm de oven voor op 180 graden. Verspreid de twee soorten linzen over een met bakpapier beklede bakplaat. Rooster de linzen circa 45 minuten en roer tussendoor een keer om. Laat de linzen helemaal afkoelen.

Doe de linzen in een koffiemolen of hakmolen en maal ze fijn. Dit duurt iets langer, omdat de peulvruchten wat harder zijn dan koffie en er mogen heus wat stukjes in zitten, maar bij voorkeur is het zo fijn mogelijk. Bewaar in een afgesloten pot.

Voor gebruik:

Gebruik per kopje ongeveer 150 milliliter water en 1 eetlepel peulvruchtenpoeder. Doe het peulvruchtenpoeder in een droog pannetje en rooster circa een halve minuut. Schenk het water erbij en laat circa 3 minuten op laag vuur pruttelen. Schenk het vervolgens door een fijn zeefje of laat het door een koffiefilter in een filterhouder sijpelen.

Culinair journalist Emina Zorlak ontwikkelt al jong een passie voor eten. Naast haar passie voor eten klopt haar hart ook sneller voor media. Voor onder andere MAX bedenkt ze de recepten voor Kook mee met MAX en Bak mee met MAX en heeft ze een eigen kookrubriek hier op MAX Vandaag: Dit kookt MAX Vandaag. Lees hier al haar columns.

(Foto: Shutterstock)