Hoe zit het? Hoe ontstaan nieuwe woorden in gebarentaal?
Publicatiedatum: 24 oktober 2023
Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: hoe ontstaan nieuwe woorden in gebarentaal?
Van Brexit tot klimaatklever
Brexit, treitervlogger, weigerambtenaar, selfiestick, anderhalvemetersamenleving, blokkeerfries, sjoemelsoftware, klimaatklever… De Nederlandse taal is constant in beweging en krijgt er elk jaar weer nieuwe woorden bij. Ook de gebarentaal beweegt mee. Jaarlijks komen er gemiddeld 200 nieuwe woorden in gebarentaal bij, vaak onder invloed van de actualiteit. Denk bijvoorbeeld aan de uitbraak van het coronavirus en het bekende hamstergebaar van gebarentolk Irma Sluis.
Wie bedenkt nieuwe gebaren in gebarentaal?
Maar hoe krijgen nieuwe woorden een bijbehorend gebaar in gebarentaal? Het Nederlands Gebarencentrum is de instantie die nieuwe woorden in gebarentaal vastlegt. Het Gebarenatelier – een groep Nederlandse doven en slechthorenden uit verschillende leeftijdscategorieën – komt meerdere keren per jaar samen om de bijbehorende gebaren af te stemmen. Zo wordt de nieuwe, populaire sport padel uitgebeeld met een heen en weer bewegende vlakke hand. Vervolgens zorgt het Nederlands Gebarencentrum via de website en sociale media voor de verspreiding van deze nieuwe gebaren.
Richard Cokart van het Gebarencentrum benadrukt hoe belangrijk de bijeenkomsten van het Gebarenatelier zijn. De gebarentaal is lange tijd, tot in de jaren 80, verboden geweest. Hierdoor zijn er nog veel woorden zonder bijbehorend gebaar. “Dat betekent dat dove mensen inmiddels wel naar de universiteit kunnen, hoger onderwijs volgen, maar dan vastlopen omdat er voor bepaalde begrippen geen gebaren zijn”, vertelt Cokart in gebarentaal aan de NOS.
Noorderlicht, Gebaar van het Jaar 2023
Naast een woord van het jaar bestaat er ook een Gebaar van het Jaar, een initiatief van het Nederlands Gebarencentrum. Tijdens Werelddovendag 2023 is dat ‘noorderlicht’ geworden. Eerdere winnaars zijn maki, TikTok, latte macchiato en Rembrandt. Het gebaar voor maki is gebaseerd op de typische lange staart van het dier. Latte macchiato verwijst naar de laagjes melk en espresso in de koffie en Rembrandt naar de kenmerkende hoed die hij op zijn bekendste zelfportret draagt. En het gebaar voor noorderlicht kunt u in onderstaande video zien.
Afgelopen zaterdag was het Werelddovendag 2023 met een mooi hoogtepunt: het Gebaar van het Jaar is gekozen! In totaal hebben 445 mensen gestemd! Dit jaar is het Gebaar van het Jaar: NOORDERLICHT (213 stemmen). #GebaarVanHetJaar #NGT pic.twitter.com/sVuLZXf7D9
— Nederlands Gebarencentrum (@gebarencentrum) September 25, 2023
(Bron: Archief, Tijd voor MAX, Onze Taal, The Language Lab, NOS, YouTube: Tweede Kamer TV, Doof.nl. Foto: Shutterstock)
