Hoe zit het? Waarom is de één gevoeliger voor verslaving dan de ander?

Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: waarom is de één verslavingsgevoeliger dan de ander?

Niet de capaciteiten hebben om nee te zeggen tegen het 2e, 3e of zoveelste drankje? Het betekent niet alleen dat u geen ruggengraat heeft. Hoe verslavingsgevoelig iemand is, heeft met meerdere factoren te maken: genetica, persoonlijkheid en neurobiologie.

Neurobiologie

Neurobiologie? Daar valt dopamine onder, wat ook wel eens het beloningshormoon of gelukshormoon wordt genoemd. Dopamine is een stofje dat vrijkomt tijdens bijvoorbeeld, sporten, eten, seks en verliefdheid. Door afgifte van dopamine, ervaart u geluk. Dat maakt het ook een soort beloning. Uw hersenen vertellen u dat u die handeling vaker moet uitvoeren om opnieuw dat positieve gevoel te ervaren.

Er zit echter een keerzijde aan de aanmaak van dopamine. Deze stof is namelijk verwant aan de chemische stof amfetamine – dat vaak in stimulerende drugs zit – en reageert ook op suiker, nicotine, alcohol, drugs en zelfs op een melding op uw telefoon. Wanneer u bijvoorbeeld drinkt, krijgen uw hersenen een flinke dosis dopamine binnen. Zo kan een drankverslaving ontstaan, omdat u het nuttigen van alcohol koppelt aan geluk.

Hersenwetenschapper en verslavingsdeskundige van de Erasmus Universiteit Janna Cousijn zegt dat het beloningssysteem van mensen met een verslavingsprobleem overuren maakt. Het hersendeel dat voor controle zorgt en op de rem trapt, draait daarentegen minder hard. Deze mensen reageren ook veel sneller op triggers van buitenaf. Zoals het geluid van een flesje bier dat opengaat of het zien van een sigaret. Zij hunkeren veel sneller naar een biertje of een sigaret, omdat zij geen weerstand kunnen bieden aan die triggers.

De aanmaak van dopamine geeft ons een snelle beloning. Dat speelt ook mee in hoe verslavingsgevoelig iemand is, aangezien wij als mens doorgaans liever voor de snelle beloning gaan.

Genetica

Hoewel ieder mens dopamine aanmaakt, is de ene persoon er gevoeliger voor dan de ander. Dat zit ‘m ook deels in de genen. Sommigen hebben namelijk van nature minder D2-dopaminereceptoren. Dat zijn doorgaans mensen die zich iets meer als een ‘waaghals’ gedragen. Om hetzelfde geluksgevoel te krijgen, hebben zij meer nodig. Zij zoeken vaker de extremiteit op en gaan bijvoorbeeld bungeejumpen, kitesurfen of paragliden.

Maar het kan ook zijn dat zij juist naar dingen grijpen die het dopaminevuurtje enorm aanwakkeren: drank, drugs en gokken. Dit soort verslavende middelen hebben het effect de dopaminereceptoren nóg minder gevoelig te maken. Dat resulteert in het feit dat u steeds meer nodig heeft om hetzelfde gevoel te ervaren.

Uit een groot onderzoek van tientallen wetenschappers (bron in het Engels) blijkt dat 40 tot 60 procent van verslavingsgevoeligheid aangeboren kan zijn. Verslavingsgedrag kan met allerlei genen te maken hebben en als u met een handjevol van die genen geboren wordt, bent u gevoeliger voor verslaving. Zo komt het bijvoorbeeld ook vaak voor dat wanneer een van de ouders verslavingsproblemen heeft, het kind dat later ook krijgt. Met andere woorden: verslavingsgevoeligheid kan erfelijk zijn.

Persoonlijkheid (en sociale kring)

De laatste factor die bepaalt hoe gevoelig iemand is voor een verslaving, is iemands persoonlijkheid. Zo hebben mensen die regelmatig nieuwe prikkels willen voelen, meer impulsief zijn of stressgevoelig zijn, een grotere kans op een verslaving. Over het algemeen reageren dit soort types sterker op beloningen en denken minder vaak na over de gevolgen van hun acties.

Lees ook: Is het hebben van geheimen goed voor onze gezondheid?

Het kan ook zijn dat iemand verslavingsgevoeliger is vanwege een stoornis in de persoonlijke ontwikkeling. Bijvoorbeeld veroorzaakt door opgroeien in een omgeving met weinig warmte of seksueel misbruik. Iemands sociale kring kan hier ook een rol in spelen. Als iedereen in uw omgeving naar drank en drugs grijpt, is de kans groot dat u dat ook doet.

Wat als ik verslavingsgevoelig ben?

Als u zich herkent in het bovenstaande, of iemand kent die daaraan voldoet, wil het niet meteen zeggen dat het een verloren zaak is. Uw omgeving en professionele hulp kunnen een sterk hulpmiddel zijn om verslaving te voorkomen.

(Bron: Quest, National Library of Medicine, Nature Mental Health, Etos, Jellinek, Universiteit van Nederland. Foto: Shutterstock)