Hoe werkt het placebo-effect?
Publicatiedatum: 5 mei 2025
Het komt vaker voor dan u denkt: iemand voelt zich beter na een behandeling, terwijl die behandeling eigenlijk geen werkzame stoffen bevat. Toch verdwijnen de klachten of verminderen ze. Dit verschijnsel staat bekend als het placebo-effect. Het roept al jarenlang vragen op. Hoe kan iets dat ‘nep’ is toch écht effect hebben? In dit artikel leest u wat het placebo-effect precies is.
Wat is een placebo?
Een placebo is een geneesmiddel zonder werkzame stof. Denk aan een neppil, een zoutoplossing of een nepbehandeling die eruitziet als echt. Maar dat is het dus niet. Toch kan zo’n placebo ervoor zorgen dat mensen zich echt beter voelen, of zelf beter worden.
Hoe werkt het placebo-effect?
Het placebo-effect draait om verwachting en vertrouwen. Als u denkt dat een behandeling gaat helpen, dan kan uw lichaam daarop reageren. Zelfs als die behandeling eigenlijk niets ‘doet’. Uw hersenen kunnen bijvoorbeeld stofjes aanmaken, zoals endorfines of stresshormonen verminderen. Daardoor kunt u minder pijn voelen, beter slapen of u simpelweg fitter voelen. Het is dus niet iets dat ‘tussen uw oren’ zit, maar echt meetbaar. In uw lichaam gebeurt er van alles.
Waarom werkt het?
Er zijn verschillende verklaringen voor het placebo-effect. Ten eerste speelt verwachting een grote rol. Wanneer u gelooft dat een behandeling werkt, bereidt uw brein zich daar onbewust op voor. Naast endorfines en stresshormonen die vrijkomen, zijn er ook andere hersengebieden die betrokken zijn bij pijnverwerking, stemming of zelfs het immuunsysteem. Uw lichaam gedraagt zich alsof de behandeling echt is, puur op basis van verwachting.
Conditionering speelt ook een rol. Dit is een verzamelterm voor leerprocessen waardoor een organisme zich aanpast aan de omgeving. Als u vaker medicijnen hebt genomen en daar daadwerkelijk beter van bent geworden, leert uw lichaam deze ervaring te koppelen aan het innemen van een pil. Uw brein herinnert zich dat een pil verzachting kan brengen. Dit roept dan dezelfde lichamelijke reactie op, ook als het deze keer maar een suikerpil is. Uw lichaam reageert dus op het ritueel van het medicijn nemen.
Tot slot speelt ook aandacht en zorg een belangrijke rol. Wanneer een arts tijd voor u neemt en u serieus neemt, voelt u zich gehoord en gesteund. Die ervaring op zich kan al stress verminderen en een gevoel van veiligheid geven. Dit heeft dan weer een positief effect op uw lichaam. Zelfs het idee dat iemand om uw gezondheid geeft, kan al bijdragen aan herstel. Dat verklaart ook waarom een placebo vaak sterker werkt als de ‘nepbehandeling’ wordt aangeboden door bijvoorbeeld een arts.
Niet iedereen gelooft het
Sommige mensen denken dat het placebo-effect betekent dat een klacht ‘tussen de oren zit’. Maar dat is niet helemaal eerlijk én niet helemaal waar. Het placebo-effect laat juist zien hoe krachtig ons brein en ons lichaam samenwerken.
Nocebo-effect
Naast het placebo-effect bestaat het nocebo-effect ook. Het werkt eigenlijk precies hetzelfde, behalve dat het negatieve effecten oproept. Wanneer een patiënt gelooft dat een medicijn niet zal werken, zal de werking van het medicijn ook minder zijn. Maar het kan ook zijn dat wanneer iemand de bijsluiter leest, ze juist meer bijwerkingen ervaren. Als de bijsluiter van het medicijn hoofdpijn als bijwerking noemt, is er een kans dat u hier sneller last van krijgt.
(Bron: RTL Nieuws, Quest, Scribbr, NTR, BENU, NEMO, hersenstichting.nl. Foto: Shutterstock)
