Dit gebeurt er met een lichaam dat aan de wetenschap wordt geschonken
Publicatiedatum: 10 november 2025
Steeds meer Nederlanders kiezen ervoor om hun lichaam na overlijden beschikbaar te stellen voor wetenschappelijk onderzoek. In plaats van een begrafenis of crematie leveren zij zichzelf aan de medische wetenschap. Maar wat houdt zo’n keuze precies in en wat gebeurt er met het lichaam na donatie? In dit artikel leggen we het uit.
Aanmelden voor lichaamsdonatie
Wanneer iemand zijn lichaam ter beschikking stelt aan de wetenschap, vindt er geen begrafenis of crematie plaats. Het lichaam wordt dan overgedragen aan een anatomisch laboratorium. Om uzelf beschikbaar te stellen, moet u zelf toestemming geven aan een anatomisch instituut. Zij zullen een handgeschreven verklaring van u vragen. Hierop staat dat u uw lichaam na overlijden aan de wetenschap geeft, uw handtekening en de datum van het ondertekenen. Het anatomisch instituut zal uw verklaring bewaren. Uw huisarts en uzelf zullen een kopie hiervan krijgen. Welke anatomische instituten er zijn, vindt u op deze site.
Grote belangstelling voor donatie
Lichaamsdonatie is van groot belang voor de medische wetenschap. Jaarlijks zijn er honderden lichamen nodig voor onderwijs en onderzoek, maar de belangstelling voor donatie is groot. Daardoor geldt bij sommige anatomische instituten een tijdelijke registratiestop. Ook kunnen er voorwaarden zijn aan leeftijd, BMI of woonplaats. Een lichaam dat niet binnen 24 uur bij het instituut is, is ook niet voor wetenschappelijk onderzoek te gebruiken. Daarom werkt elk instituut samen met een vaste uitvaartondernemer, die de overledene meestal binnen enkele uren komt ophalen.
Wat gebeurt er als u uw lichaam beschikbaar stelt voor de wetenschap?
In de meeste gevallen wordt na het overlijden het lichaam overgebracht naar een universitair anatomisch instituut. Het lichaam zal hier gebruikt worden voor medisch onderwijs en onderzoek. Studenten leren de menselijke anatomie en medisch specialisten kunnen er nieuwe operatietechnieken op oefenen.
Wat ook kan gebeuren is dat uw lichaam gebruikt wordt voor biologisch-forensisch onderwijs en onderzoek. Hier wordt onderzocht wat er na de dood onder verschillende omstandigheden met het lichaam gebeurt. Denk aan het ontbinden van weefsel en organen bijvoorbeeld. Mocht u bezwaar hebben tegen het gebruik van uw lichaam voor biologisch-forensisch onderwijs en onderzoek, dan kunt u dat op de door u ingevulde wilsbeschikking aangeven.
Wat gebeurt er na het onderzoek met het lichaam?
Nadat het lichaam gebruikt is voor onderzoek, worden de stoffelijke resten alsnog (anoniem) gecremeerd. De as wordt dan uitgestrooid, waar dat gebeurt verschilt per instituut. Volgens Meldpunt Actueel hebben sommige instituten een gedenkplaats waar jaarlijks een bijeenkomst voor nabestaanden wordt gehouden. Nabestaanden kunnen dan in gesprek gaan met artsen en studenten die onderzoek op de lichamen hebben gedaan.
Lichaamsdonatie
Wanneer iemand besluit zich aan de wetenschap te doneren, betekent dat meestal dat het hele lichaam ter beschikking wordt gesteld voor medisch onderwijs en onderzoek. Anders dan bij orgaandonatie, is het bij lichaamsdonatie niet mogelijk om specifieke delen uit te sluiten. Studenten en onderzoekers gebruiken het lichaam als geheel, om de samenhang tussen organen, spieren en weefsels te bestuderen. Soms kunnen er wel persoonlijke wensen worden vastgelegd, bijvoorbeeld dat er geen afbeeldingen mogen worden gemaakt voor publicatie.
Wie niet het volledige lichaam wil doneren, maar wel een bijdrage aan de wetenschap wil leveren, kan ook kiezen voor orgaan- of weefseldonatie na overlijden. Zo bestaan er in Nederland speciale instellingen zoals de Nederlandse Hersenbank en de Hartenbank, die hersen- of hartweefsel verzamelen voor onderzoek naar aandoeningen als Alzheimer, Parkinson en hart- en vaatziekten.
(Bron: amsterdamumc.nl, Rijksoverheid, lumc.nl, lichaamsdonatie.info, vredehof.nl, Meldpunt. Foto: Shutterstock)
