Op het verkeerde been gezet
Publicatiedatum: 10 juli 2017
Ik maak me zorgen over de nieuwsvoorziening in ons land. Mensen laten zich steeds slechter informeren. Door de opmars van sociale media en het afnemende gebruik van traditionele nieuwsmedia als kranten en televisie, bestaat het risico dat men op het verkeerde been wordt gezet met eenzijdig en gekleurd nieuws.
“In de nieuwe journalistiek zouden kranten overbodig zijn geworden, alleen een enkele grijsaard zonder mobiel zou nog bereid zijn geld te betalen voor het allang achterhaalde nieuws in zijn papieren krant. In bejaardentehuizen zouden ze nog naar het journaal kijken, maar gewone mensen hadden straks wel wat beters te doen.”
Nee, zo cynisch als deze passage uit de fascinerende roman Masser Brock van Volkskrant-columnist Bert Wagendorp, ben ik niet als het gaat om de toekomst van de nieuwsvoorziening in Nederland. Maar ik ben wel bezorgd en die bezorgdheid is nog eens gevoed door de recente publicatie van een aantal verontrustende onderzoeksrapporten.
‘Eén groot meningencircus’
Masser Brock gaat over een dagbladjournalist die het geloof in onafhankelijke berichtgeving verliest. Het is één groot meningencircus geworden, waarin de waarheid is teruggebracht tot ‘ook maar een opvatting’. De mensen worden elkaars journalist, maken voortdurend deel uit van elkaars werkelijkheden en laten er hun commentaren en meningen op los. Nieuws wordt een commercieel product, zo aantrekkelijk mogelijk verpakt. “Er is straks geen nieuws meer. En er zijn geen opinies meer. Alles loopt door elkaar heen, alles wordt amusement. Ze noemen het ‘infotainment’ om het nog ergens op te laten lijken, maar het is gewoon amusement.”
2 op de 5 volgen het nieuws niet
Een goed geïnformeerde bevolking is de basis voor een gezond functionerende democratische samenleving. Daarvoor is het nodig dat burgers in alle lagen van de bevolking goed op de hoogte zijn van nieuws en actualiteiten in ons land en de rest van de wereld. Vanuit deze gedachte ben ik erg geschrokken van het rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) Nederlanders en nieuws, dat laat zien dat 2 op de 5 mensen amper tot geen nieuws volgen. Slechts 61 procent van de Nederlanders maakt er echt tijd (dat wil zeggen langer dan 5 minuten) voor vrij.
Nieuwsmedia spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van meningen en opvattingen van burgers en bewezen is dat er positieve relatie bestaat tussen het volgen van nieuwsuitzendingen enerzijds en politieke interesse en deelname anderzijds.
Ouderen actieve nieuwsconsumenten
Ik ben heel blij in het SCP-rapport te lezen dat 65-plussers voorop lopen in het nieuwsgebruik: 89 procent stelt zich op een doorsnee dag via media op de hoogte van het nieuws. Op weekbasis bereikt het gebruik van nieuwsmedia onder 65-plussers zelfs 99 procent. Mannen (82%) informeren zich dagelijks meer dan vrouwen (77%) en hoogopgeleiden (83%) meer dan laagopgeleiden (76%).
Des te verontrustender is de constatering dat jongere generaties steeds minder kranten lezen en journaaluitzendingen bekijken. Jongvolwassenen werpen hooguit slechts een vluchtige blik op online nieuwsmedia, dat wil zeggen social media op hun smartphone. Dat verschijnsel wordt wel ‘infosnacking’ genoemd. Wie kranten en televisie meer gebruikt voor de nieuwsgaring heeft meer vertrouwen in deze media en wie meer internet gebruikt, heeft minder vertrouwen in kranten en televisie. Onder 18- tot 34-jarigen is het vertrouwen in kranten en televisie tot een dieptepunt gedaald. En dat zou dus weer de politieke desinteresse bij jongeren verklaren.
Pluriformiteit in gevaar
Een levensgevaarlijke ontwikkeling, zo stelt het Commissariaat voor de Media in het boekje 15 jaar Mediamonitor, van mediaconcentratie tot mediagebruik. De pluriformiteit van de Nederlandse media loopt gevaar. Dat heeft te maken met het feit dat al onze landelijke dagbladen nu in handen zijn van twee Belgische ondernemingen, maar vooral met dalende krantenoplages, titels die verdwijnen en de nieuwe generatie die steeds minder tv kijkt, terwijl tegelijk de rol van sociale media in de nieuwsvoorziening groeit. Toenemende marktconcentratie (denk ook aan de onder druk van de politiek tot fusie gedwongen zelfstandige omroeporganisaties) zorgt voor afnemende pluriformiteit. Want hoe minder partijen het media-aanbod verzorgen, hoe minder divers dat wordt.
Steeds meer mensen halen hun informatie voornamelijk van internet en daar zorgen algoritmes ervoor dat we in onze eigen informatiebubbel leven. We zien, horen en lezen dan nog enkel feiten en meningen die in ons straatje passen, afwijkende geluiden worden niet meer gehoord. De diversiteit van het nieuws bereikt ons niet meer. Bovendien is op internet ook veel onjuiste en onbetrouwbare informatie te vinden: nepnieuws en ‘alternatieve feiten’. Door vervangende grenzen tussen nieuws, nepnieuws en advertenties wordt het moeilijker een gefundeerde mening te vormen.
Rol van publieke omroep
Redacties van kranten, tijdschriften, radio- en televisieprogramma’s en serieuze websites als MAXvandaag.nl zijn nog steeds poortwachters van betrouwbaarheid. Blijf u dus alstublieft breed informeren, lees naast de berichtjes op Facebook, Twitter en Instagram een dagblad, blijf de uitzendingen van het NOS Journaal en de actualiteiten- en achtergrondprogramma’s volgen. De Publieke Omroep – inclusief de informatieve programma’s, het magazine en de site van Omroep MAX – biedt u daartoe alle gelegenheid. Mijn oproep aan het nieuwe kabinet in wording is: respecteer en waarborg de pluriformiteit van de nieuwsvoorziening en laat de publieke omroep daaraan zinvolle bijdragen blijven leveren.
Geef een reactie
U moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.
Ik maak me juist zorgen over de traditionele nieuwsmedia, zoals kranten. … Bijna alle kranten behoren tot 2 grote mediaconcerns en hebben hun journalisten gemuilcorft. Er wordt heel select nieuws geschreven in de dagbladen en zeker niet altijd de waarheid. Het is de schuld van de dagbladen zelf, dat de gemiddelde Nederlander, geen krant meer leest. Wat staat daar nu is? Een beetje onbelangrijk gewauwel. En als je belangrijk nieuws aandraagt, wordt het niet geplaatst. Mijn inziens, spelen hier onzichtbare krachten een grote rol, omdat de dagbladen anders hun subsidie mislopen.
Ik zal je een voorbeeld geven, van selectief nieuws:
Iemand woont in een (te duur) senioren appartement (ouder dan 55 jaar), dat adverteert met slogans, dat er een beter publiek geselecteerd wordt. En betaald daarnaast honderden euro’s per maand aan servicekosten voor beheer en schoonmaak. Twintig % van de appartementen staat leeg, vanwege een te hoge huurprijs t.o.v. het woongenot. Na een tijdje wonen er mensen die jonger zijn als 55 jaar. Na weer een tijdje wonen er probleem mensen met een drank en/of drug verslaving. Ook wordt het gebouw gebruikt door het maatschappelijk werk, om dakloze psychiatrische gevallen te huisvesten. Dan valt er een drugsdode in het gebouw. Korte tijd later een tweede alcohol dode. Elke nacht is het op de parkeerplaats een komen en gaan van drugshandelaren. De reguliere bewoners gaan (indien mogelijk) verhuizen naar een veiliger woonplek. Ondanks dat het gebouw verworden is tot een duiventil voor probleemgevallen, betalen de overgebleven regulier senioren, nog steeds een hoge huur, omwille van de geselecteerde exclusieve huurders.
De krant wordt ingeschakeld en er komt een journalist, die niet weet wat hij hoort. Hier gaat hij over schrijven en ook de verhuurder benaderen voor wederhoor. Na een week, nog steeds geen publicatie. Dan maar even informeren bij de journalist. Hij weet te vertellen da het géén belangrijk nieuws is en dat het artikel niet geplaatst gaat worden. …
En dit is wat de gemiddelde Nederlander al 25 jaar ervaart met zijn dagbladen, reden genoeg om nooit meer een krant e kopen en/of te lezen.
Ik deel uw mening van harte.
In 1999, al even geleden dus, was het niet anders, Oosterwijck. Kranten hadden toen reeds hun functie verloren en met name de Telegraaf was sterk selectief in haar politieke berichtgeving. Lees mijn onderstaande ingezonden briefje maar. Het werd natuurlijk niet geplaatst met de flauwe mededeling dat ze niet alles konden plaatsen. Voor, zoals u het noemt, onbelangrijk gewauwel was er alle ruimte.
Aan: “Wat U Zegt” Telegraaf.
Onderwerp: Laat de burger niet slapen, wakkere krant!
12 maart 1999
Tot voor kort had ik de naïeve gedachte dat het zin heeft om gedachten te ventileren via een krant. Overgebleven is dat ik ze blijf ventileren. Het ‘via de krant heb’ ik laten vallen. Dat werkt niet n.l. En logisch natuurlijk dat het zo verloopt. Kranten draaien gewoon mee in het financieel/politieke machtscircus en zitten, ondanks vrijheid van meningsuiting en persvrijheid, met handen en voeten gebonden aan politiek. Gecontroleerd kritisch mag, zolang het machthebbers niet hindert en de ‘domme’ burger het idee houdt dat hij zijn mening mag zeggen. Zodra zo’n mening echter raakt aan de wortel van het machtsbolwerk is publicatie taboe of wordt het mechanisme van volksbedrog in werking gesteld. Er worden één of enkele zondebokken aangewezen die moeten hangen. De politiek hult zich in stilzwijgen of mompelt wat vage excuses maar blijft gewoon zitten. Komt het tot een parlementaire enquête dan mogen de verdachte dames en heren zich n.b. eerst een aantal weken flink oefenen in beantwoorden c.q. ontwijken van vragen, al of niet overgoten met krokodillentranen. De barbertjes echter worden genadeloos en onvoorbereid aan de tand gevoeld. Soms werden zij vooraf reeds kalt gestellt.
En wat doen de wakkere kranten van Nederland omdat een wakker Nederland kennelijk niet bestaat? Zij doen lusteloos verslag van wat iedereen al op de TV kon zien maar zij prikken zeker de politieke ballon niet lek. Zij beseffen dat linkse en rechtse politiek hoofdbestanddelen zijn van een financiële koek, waarvan zij onbeperkt kunnen peuzelen, zolang zij maar gecontroleerd, politiek welgevallig, persvrijheid beoefenen. Voorwaarde voor hun succes is er voor zorgen dat het volk zich blijvend tegen elkaar laat uitspelen door nietszeggende politiek of godsdienstig gekleurde partijtjes en dat de bonzen ongemoeid blijven. Persvrijheid? Democratie? Mooie namen voor lachwekkende zakken met verzuurde oude wijn.
Cees HM de Bruin
Beste Jan,
Als het om verspreiding van nieuws gaat zie ik persoonlijk niet zoveel verschil tussen internet en
de ‘klassieke’ media. Onjuiste en onbetrouwbare informatie is van alle tijden en kun je overal vinden
en tegen komen. Selekteer alle nieuwsgaring dus kritisch en gebruik daarbij gerust je eigen gezonde
‘boeren’ verstand! Als iets zó wordt gebracht dat het te mooi is om wáár te zijn dan is dat vaak ook
zo. Wat betreft het nieuws dat je van internet haalt is het handig en mogelijk dat zodanig te te doen
je geen slachtoffer wordt van algoritmes welke er voor zorgen dat elk in z’n eigen informatiebubbel
leeft. Waarvan gaarne akte! Met vriendelijke groet, P(Peter) van den Thillart. (MAX-lid).