Josine Droogendijk: ‘De koninklijke functie van de hoed’

Koningin Beatrix zag haar hoeden als vervanging van de kroon. Als ze overdag in functie op pad ging, verscheen ze dus zelden blootshoofds op de rode loper. Koningin Máxima heeft een andere positie en draagt bij bepaalde gelegenheden zelfs bewust géén hoed.    

Zo’n 80 jaar geleden was het nog een vanzelfsprekendheid: ging je als dame op pad, dan zette je een mooie hoed op je hoofd. Wie beelden bekijkt van koningin Juliana in de jaren 40 en 50, ziet de mooiste exemplaren voorbij komen. Kijk maar naar de foto hieronder, gemaakt tijdens het staatsbezoek aan Frankrijk (1950). De verentooi beslaat zeker centimeter.

Foto: Nationaal Archief/Noske, J.D.

Trouw aan de dameshoed

Tot aan haar abdicatie in april 1980 bleef koningin Juliana de dameshoed trouw, al verdween de accessoire door de jaren heen wel wat naar de achtergrond. Allereerst had dat te maken met haar eigen smaak. In de jaren 60 en 70 droeg Juliana vaak haardecoraties van voile. Door de transparantie van het materiaal viel het soms helemaal niet op dat ze iets op haar hoofd droeg.

Foto: Nationaal Archief/Rob Mieremet

Naarmate haar abdicatie dichterbij kwam – en ze dus ook ouder werd – ontving Juliana steeds vaker mensen thuis, op het paleis. Omdat gastvrouwen volgens de etiquette geen hoed dragen, mocht de koningin op deze momenten ook geen hoed te dragen.

Foto: Nationaal Archief/Rob C. Croes

Hoeden ter vervanging van de kroon

Koningin Beatrix had bij haar aantreden de hoed kunnen afzweren. Het zou geheel volgens de heersende mode zijn, maar de nieuwe Majesteit besloot anders. De dameshoed werd juist volledig omarmd en gezien als vervanging van de kroon. Meer dan eens was er op de hoeden van koningin Beatrix zelfs een knipoog naar de kroon te bespeuren.

Foto: Nationaal Archief/Rob C. Croes

Onderscheiden van de rest

Door het dragen van een hoofddeksel kon koningin Beatrix zich goed onderscheiden van de rest van de aanwezigen. De meeste dames droegen immers geen hoed (meer). Ook was het voor het publiek in één oogopslag duidelijk wie en waar de koningin was. De etiquetteregels die golden ten tijde van koningin Juliana, bleven gelden. Als gastvrouw droeg koningin Beatrix dus geen hoed, tenzij het eerste treffen in de buitenlucht plaatsvond. Volgens de etiquette mag je in de buitenlucht immers altijd een hoed dragen. Omdat er voor de gasten vaak wel iets van een muziekkorps of erewacht werd geregeld, hebben heel wat gasten koningin Beatrix met hoed gezien. Ook als ze gastvrouw was.

Foto: ANP

Hoedenregel nummer 2: geen hoeden na zonsondergang. Liep een programma -bijvoorbeeld een staatsbezoek- door tot een uur of zeven, dan koos koningin Beatrix vaak voor een tussentijdse kledingwissel. Die vond dan plaats voor het ging schemeren.

Koningin Máxima maakt haar eigen hoeden-keuzes

Toen Máxima in 2001 haar intrede deed aan het Nederlandse hof, kreeg ze alle ruimte om eigen keuzes te maken, ook op het gebied van hoeden. Bij de kennismakingsbezoeken aan de provincies (september – november 2001) bleef de hoed achterwege en dat bleek een voorbode te zijn voor haar prinsessentijd. Alleen bij heel formele of feestelijke gelegenheden droeg prinses Máxima een hoed. Vaak was ze dan ook in gezelschap van schoonmoeder Beatrix.

Na de inhuldiging van haar man is Máxima meer hoeden gaan dragen. In het begin was het even aftasten. Wanneer draag ik er nu wel één en wanneer niet? Soms was de twijfel zelfs zichtbaar, bijvoorbeeld als ze arriveerde met een hoed nog op de hoedenplank. Inmiddels is de aanpak gelukkig klip en klaar. Is koningin Máxima op pad vanwege haar functie voor de VN, dan laat ze een hoed altijd achterwege. Altijd. De ontvangende landen vinden het toch al lastig scheiden, koningin of VN-pleitbezorger, en een hoed zou de verwarring alleen maar groter maken.

Foto: ANP

Onderscheid bij werkbezoek

Bij informele werkbezoeken, waar het draait om de inhoud, blijft de hoed eveneens buiten beeld. Wat blijft er dan nog over, hoor ik u denken. Gelukkig is dat nog best veel. Wanneer koningin Máxima de koning vergezelt draagt ze bijvoorbeeld negen van de 10 keer een hoed. Hiermee hebben we Koningsdag, de Nationale Dodenherdenking, Prinsjesdag, de staatsbezoeken en streekbezoeken al te pakken. Feestelijke gelegenheden worden doorgaans ook omarmd als hoedenmoment, maar dat is geen wet van Meden en Perzen.

Foto: ANP

Amalia mag haar eigen keuze maken

Net als koningin Juliana en koningin Beatrix draagt koningin Máxima geen hoed als ze gasten binnenshuis ontvangt. De regel over de zonsondergang is eveneens nog actueel. Amalia zal daar de komende jaren dus rekening mee moeten houden, als ze tenminste een hoed wil dragen. Aangezien ze van haar moeder alle ruimte krijgt om eigen keuzes te maken, zou het ook zomaar kunnen dat we in de toekomst een monarchie zonder hoeden krijgen.

Journaliste Josine Droogendijk schrijft blogs, vlogs en columns over het koninklijkhuis en ze schuift regelmatig aan bij Tijd voor MAX. Ze volgt de royals in binnen- en buitenland op de voet. Lees hier al haar columns. 

(Foto’s: Nationaal Archief/ANP)