25 oktober 2020: KLM neemt afscheid van de iconische Boeing 747

Op 25 oktober 2020 voert KLM haar laatste commerciële vlucht uit met de Boeing 747. De 747 is een belangrijk toestel, omdat het vliegen voor veel mensen betaalbaar heeft gemaakt. In 2022 zal bij Boeing de laatste 747 van de band rollen, waarmee het tijdperk van de ‘Jumbojet’ na meer dan 50 jaar ten einde is.

Eigenlijk heeft KLM in maart 2020 al afscheid genomen van de 747. Oorspronkelijk zou dat afscheid pas in 2021 plaatsvinden, 50 jaar na zijn intrede bij KLM. Vanwege de coronacrisis, waardoor de vraag naar vliegreizen is ingestort, wordt de 747 al in maart 2020 uit de roulatie genomen. Het wordt namelijk vervangen door zuinigere vliegtuigen. Maar vanwege diezelfde coronacrisis haalt KLM in april 2020 3 747’s van stal om ingezet te worden voor het vervoeren van medische hulpgoederen. Op 25 oktober 2020 landt dan echt de laatste 747 in de blauwe KLM-kleuren op luchthaven Schiphol.

Topman Pieter Elbers (r) van KLM en minister Martin van Rijn voor Medische Zorg tijdens de aankomst van een 747-toestel van KLM op Schiphol. Het toestel is ingezet voor een speciale vrachtverbinding tussen China en Amsterdam voor het vervoer van medische benodigdheden tijdens de coronacrisis.

De Boeing 747 is een iconisch vliegtuig dat in de 2e helft van de 20e eeuw de nieuwe standaard wordt in de commerciële luchtvaart. Met zijn 4 motoren heeft de 747 een grotere actieradius dan zijn concurrenten en het kan meer dan 2 maal zoveel passagiers vervoeren. Vanwege dat grotere aantal passagiers, gaat de prijs van reizen met het vliegtuig beduidend omlaag, waardoor vliegen voor grote groepen mensen betaalbaar wordt: het wereldwijde toerisme is geboren. Tevens biedt de 747 meer ruimte voor comfort in vergelijking met zijn voorgangers. De bijnamen van de Boeing 747 zijn ‘Jumbojet’, ‘The Queen of the Skies’ en ‘Humpback’. In totaal zijn er bij Boeing 1.571 orders geplaatst voor de 747, in verschillende varianten.

Geschiedenis

In 1963 wil de Amerikaanse luchtmacht over grotere en meer veelzijdige transportvliegtuigen beschikken dan die ze op dat moment in gebruik hebben. Ze stellen een programma van eisen op waaraan het transportvliegtuig moet voldoen. In 1964 ontvangt de luchtmacht ontwerpvoorstellen voor het frame van onder andere Boeing, Douglas en Lockheed. Voorstellen voor de motoren komen onder andere van Pratt & Whitney en General Electric. De luchtmacht kiest in 1965 voor het ontwerp van Lockheed met een motor van General Electric. Zij bouwen de Lockheed C-5 Galaxy, één van de grootste transportvliegtuigen ter wereld.

Juan Trippe is de oprichter van de vliegtuigmaatschappij Pan Am. Hij ziet begin jaren 60 dat mensen steeds meer gebruik maken van het vliegtuig en dat daardoor de drukte op vliegvelden toeneemt. Terwijl het aantal vluchten groter wordt, kunnen de vliegtuigen relatief weinig passagiers vervoeren. Een groter vliegtuig kan de oplossing bieden en is goedkoper in het gebruik. Trippe vraagt Bill Allen, president van Boeing, een vliegtuig te bouwen dat zo’n 2 keer zo groot is dan de Boeing 707. In 1965 begint Boeing met het ontwerp van het nieuwe vliegtuig, de 747, waarin ideeën zijn verwerkt die oorspronkelijk zijn bedoeld voor het militaire transportvliegtuig. Om een beter beeld van hun wensen te krijgen, zijn Pan Am en andere vliegtuigmaatschappijen nauw betrokken bij de ontwikkeling van de 747. In 1966 geeft Pan Am Boeing de opdracht voor de bouw van 25 747’s.

Ontwikkeling en succes

In die tijd heerst de gedachte dat subsonische vliegtuigen snel zullen worden opgevolgd door supersonische passagierstoestellen. Boeing houdt bij de ontwikkeling van de 747 hiermee rekening, zodat het vliegtuig makkelijk kan worden omgebouwd tot vrachtvliegtuig, om aan de vraag van het subsonische vachtvliegen te voldoen. Het vervoeren van passagiers op supersonische snelheid is echter nooit goed van de grond gekomen.

Boeing staat voor een geweldige uitdaging: de 747 moet eind 1969 klaar zijn, wat betekent dat het vliegtuig in 29 maanden moet zijn ontworpen, gebouwd en getest. Dat is beduidend minder dan de tijd die normaal staat voor de bouw van een toestel. Meer dan 50.000 mensen werken aan het project in de fabriek in Everett in de staat Washington. De fabriek is zo groot dat hij een eigen postcode heeft. Boeing bouwt de 747 met 4 motoren, 2 verdiepingen en 2 gangpaden, een zogenaamde ‘widebody’, een breedrompvliegtuig. Om een eerste klas lounge te bouwen, komt de cockpit bovenop een kort bovendek. Hierdoor kan voor een transportversie van de 747 een vrachtdeur aan de voorkant worden gebouwd.

De Boeing 747 is het 1e lijnvliegtuig met het ‘widebody’ concept.

Op 30 september 1968 rolt de eerste 747 van de productielijn. Het toestel, genaamd ‘The City of Everett’, maakt zijn eerste testvlucht op 9 februari 1969. Op 21 januari 1970 wil Pan Am de eerste commerciële vlucht maken met de 747. Eén van de motoren raakt vlak voor de start oververhit, waardoor een vervangend toestel moet worden ingezet. Daardoor vindt de eerste commerciële vlucht plaats op 22 januari 1970.

De 747 wordt een enorm succes vanwege het grote aantal passagiers dat kan worden vervoerd: afhankelijk van de indeling kunnen meer dan 500 mensen in het toestel. Het heeft in die tijd een vliegbereik van 9.800 kilometer. Met zijn lengte van meer dan 70 meter, een spanwijdte van bijna 60 meter en zijn typerende bult op zijn kop is het een zeer herkenbaar vliegtuig op de vliegvelden. In de loop der jaren ontwikkelt Boeing de 747 verder, waardoor het motorvermogen, het bereik, het laadvermogen en het aantal te vervoeren passagiers toeneemt.

Begin jaren 70 komt Boeing met een volledige vrachtversie van de 747. De neus van het toestel klapt omhoog, waardoor de lading makkelijk aan boord is te krijgen. De 747 krijgt in 1980 een verlengd bovendek, een hogere kruissnelheid en meer stoelen, de 747-300. De 747-400 met digitale cockpit en opstaande vleugeltip verschijnt eind 1989 waardoor er kan worden gevlogen zonder boordwerktuigkundige.

De eerste 747, van Pan Am, landt op Schiphol op 2 juli 1970. KLM introduceert haar eerste 747 in februari 1971. KLM heeft er door de jaren heen 46 in dienst gehad, waarbij de eerste toestellen later door modernere versies zijn vervangen. Martinair heeft in totaal met 9 747’s gevlogen. Lange tijd is de 747 het grootste passagiersvliegtuig ter wereld. In 2007 gaat deze titel naar de A380 van Airbus.

Einde 747

Ondanks allerlei moderniseringen neemt het aantal orders voor de 747 na de eeuwwisseling af. Er zijn dan vliegtuigen te koop die 2 motoren hebben en dus zuiniger en efficiënter zijn dan de voorgangers met 4 motoren. Voorbeelden hiervan zijn de Airbus A350 en Boeings 787 Dreamliner. De 747-8 is het laatste vliegtuig in de ontwikkeling van de 747-familie. De laatste passagiersversie van deze 747 is in 2017 afgeleverd aan Korean Air. De laatste vrachtversie van de 747-8 wordt in 2022 opgeleverd. In het vrachtvervoer zal de Jumbo nog lang een belangrijke rol vervullen. In het passagiersvervoer wordt die rol snel kleiner. Tijdens de coronacrisis besluiten onder meer KLM, Qantas, British Airways en Corsair om vervroegd afscheid te nemen van de grote Jumbo ten faveure van kleinere en zuinigere toestellen. Met het einde van de 747 komt er ook een einde aan het Jumbojet-tijdperk, want in 2019 besluit Airbus al te stoppen met de A380. Dat betekent dat er dan geen grote passagiersvliegtuigen met 2 verdiepingen meer worden gemaakt.

Airforce One

De ongetwijfeld bekendste 747 is de Airforce One, het vliegtuig waarin de president van de Verenigde Staten wordt vervoerd. Een andere bekende 747 is de ‘Ed Force One’ waarmee de metalband Iron Maiden in 2016 over de hele wereld vliegt tijdens de The Book of Souls Worldtour. In 2006 is de 747 te zien in de James Bond film Casino Royale. Datzelfde vliegtuig is te bewonderen in de Britse autoshows Fifth Gear en Top Gear. Op de rug van de 747 Shuttle Carrier Aircraft brengt NASA de gelande spaceshuttles die niet op Kennedy Space Centre zijn geland, terug naar Florida. De 747 SOFIA, Stratospheric Observatory For Infrared Astronomy, is een vliegend observatorium waarin een telescoop is gemonteerd. Het vliegt op een hoogte van 12 kilometer boven de verstorende invloed van de atmosfeer.

Tragische momenten

De 747 is ook betrokken geweest bij een aantal tragische momenten in de luchtvaartgeschiedenis. Op 25 november 1973 kapen 3 Arabische terroristen de KLM-Boeing 747 genaamd ‘Mississippi’, met aan boord 247 passagiers. In 1977 botsen op het Spaanse eiland Tenerife in dichte mist 2 Boeings 747 op elkaar, de KLM ‘Rijn’ en de Pan Am ‘Clipper Victor’. Bij de grootste vliegramp uit de geschiedenis komen 583 mensen om het leven. In 1992 stort een Boeing 747 vrachtvliegtuig van de Israëlische luchtvaartmaatschappij El Al neer in de Amsterdamse Bijlmermeer. Daarbij komen 43 mensen om het leven.

Wrakstukken op het vliegveld van Tenerife, waar op zondag 27 maart 1977 een KLM- en een PanAm Boeing met elkaar in botsing gekomen zijn.

De Boeing 747 heeft voor een revolutie gezorgd in de luchtvaart. Is vóór de 747 vliegen alleen weggelegd voor de rijken, met de intrede van het toestel is de luchtvaart voor de meeste mensen bereikbaar. De 747 heeft het wereldwijde toerisme in gang gebracht.

Oproep aan spotters: kom niet naar laatste landing

Vliegtuigspotters worden opgeroepen niet naar Schiphol te komen voor de laatste landing van de Boeing 747-400 van KLM. Burgemeester Marianne Schuurmans van de gemeente Haarlemmermeer overweegt spottersplaatsen af te sluiten als mensen de oproep negeren.

Lees ook: KLM, 100 jaar Nederlands trots in de lucht.
Anthony Fokker, Nederlands luchtvaartpionier en vliegtuigbouwer.
Nederland zwaait Fokker uit. 

(Bron: RD.nl, Moneyinc.com, NOS.nl, Luchvaartnieuws.nl, Upinthesky.nl, hcnieuws.nl, Anderetijden.nl, Nu.nl, Wikipedia)