MAXime op reis: vintage, kunst en design in Zweden
Publicatiedatum: 26 januari 2025
Onder de noemer ‘Maxime op reis’ leest u regelmatig verhalen over de eigen reiservaringen van de redactie van MAX Vandaag. Deze keer maken we een trip naar het Westen van Zweden, op zoek Scandinavische schoonheid: kunst, vintage en design.
Vintage in Gothenburg
Kringloopwinkels afstruinen op zoek naar verborgen parels is tegenwoordig hartstikke populair onder jong en oud. Waar beter uw slag te slaan dan in het Hoge Noorden, in Gotenburg? Deze havenstad in West-Zweden heeft meer vintagewinkels dan u zich kunt voorstellen.
“Vintage-shoppen is hier ontzettend populair,” zegt Charlott Holmåker, een enthousiaste vrouw die ons vandaag door haar stad rondleidt. “In Gotenburg alleen zijn er zo’n 125 vintagewinkels en elk weekend is er in het Slottsskogen Park een enorme kofferbakmarkt. Ze noemt Gotenburg het ‘betere kleine zusje van Stockholm’; een studentenstad met ongeveer 630.000 inwoners, levendig, laid-back, met inwoners vol zelfspot en weinig stress. Bovendien is ‘alles op loopafstand’. We zijn benieuwd. Wandelschoenen aan, daar gaan we.
Magasinsgatan
Onze vintagejacht begint in en rondom Magasinsgatan, een hippe straat vol vintagewinkels. Hier vindt u echte rommelwinkels van de grotere kringloopketens, maar ook bijzondere kleine shops waar anglofielen prat op gaan, met gadgets, meubels, kleding en accessoires uit de jaren 50 tot 80.
Mijn eerste vondst: antieke zilveren lepeltjes in een prachtig doosje. Van winkels vol tweedehands designerkleding wandelen we naar de Järntorgsgatan, waar we een 4 verdiepingen tellend warenhuis afstruinen vol meubels, boeken, platen, glaswerk en porselein. De verkoopster, met haar tattoos en blauwgrijze haar, net zo kleurrijk is als de winkel zelf.
De wijk Haga
We lopen verder en komen in het charmante Haga. “Een van mijn favoriete wijken,” zegt Charlott terwijl we de straat Haga Nygata in wandelen. De houten huizen zijn geschilderd in warme, aardse tinten zoals okergeel, baksteenrood en olijfgroen. Aan bistrotafeltjes op smalle terrassen langs de straat genieten mensen van de zon, en in een vitrine prijken enorme ‘Hagabullen’, opgerolde kaneelbollen. Verderop steken we onze neuzen in een speciaalzaakje met handgemaakte zeep. ‘Hej hej,’ klinkt het vriendelijk; die Zweedse groet is zoveel leuker dan ons formele ‘goedendag’.
Het ‘landshövdingehus’ uit Gotenburg
Charlott wijst ons op een typisch ‘landshövdingehus’ uit Gotenburg van rond 1900. Houten huizen mochten niet hoger zijn dan 2 verdiepingen om brandgevaar te beperken. Maar door de begane grond van steen te bouwen, konden de huizen toch 3 verdiepingen hebben. Ze neemt ons bij de arm, deze moeten we ook echt even in, een antiekwinkel bomvol snuisterijen en zorgvuldig gedecoreerd. Ik waan mij in de vorige eeuw en manoeuvreer voorzichtig tussen de antieke modepoppen, vazen en sieraden, en vind zelfs agenda’s uit de beginjaren van 1900. Mijn buit: een schaaltje van Zweeds porselein.
De wijk Gamlestaden
Na al dat wandelen is een tramrit van een kwartier een welkome pauze. We stappen uit in Gamlestaden, een industriële wijk en broedplaats voor creatievelingen en innovatieve bedrijven, voor tapashapjes in een voormalige ketelfabriek waar nu een pop-up restaurant huist. Na de lunch neemt Charlott afscheid van ons, maar niet zonder ons af te zetten bij dé plek voor designliefhebbers en handelaren: een gigantische hal van 1500 m² in de Gamlestaden Fabriker met shop-in-shops waar u unieke designvondsten kunt doen. Hier staan prachtige vintage banken, tafels, jaren 50-kastjes, kunst, fashion en bijzondere retrolampen. Met een beetje geluk stuit u op Scandinavische klassiekers en nog altijd aanzienlijk goedkoper dan in Nederland. Volgende keer toch maar een busje huren als we naar Zweden gaan.
Kunst
Natuurlijk is er in Gotenburg veel meer te ontdekken dan alleen vintage-winkels. De stad zit vol met galerieën, musea en uitstekende restaurants. De bekendste boulevard is Kungsportsavenyn, vaak simpelweg Avenyn genoemd. Het doet denken aan het Amsterdamse Rokin, maar dan een stuk eleganter. Deze laan loopt van het oude centrum naar het Gotenburg Kunstmuseum, waar zowel meesterwerken van Picasso, Rembrandt en Chagall te bewonderen zijn als hedendaagse Scandinavische kunst.
Aan weerszijden van de Avenyn pronken statige neoklassieke gebouwen met bekende winkelketens, cafés en restaurants. Voorbij het Stora Theater wordt de sfeer intiemer, met kronkelige kanalen, vestingwerken, geplaveide straten en pastelkleurige huizen. Leuk weetje: Nederlandse ingenieurs hebben in de 17e eeuw bijgedragen aan de stadsplanning.
Iconische markthal
Bij Kungsgatan staat een iconische markthal uit 1888 vol kramen met vis, kazen, vleeswaren en specerijen. Probeer vooral een typisch Gothenburgse sandwich: Räk Macka; een broodje met ei, garnalen en een speciale topping met dille. Aan de oevers van het Rosenlundskanaal in Gothenborg is een bijzondere vismarkt die lijkt op een gotische kerk. Binnen vindt u verschillende restaurants die u culinaire hoogstandjes van verse zeevruchten en vis voorschotelen. Alles is supervers, want de zee ligt op slechts een half uur afstand met tram 11.
Haute couture en vervlogen tijden in Borås
Op ongeveer 3 kwartier rijden van Gothenburg ligt Borås, een stad geliefd bij kunstminnend Zweden. Ooit het hart van de Zweedse textielindustrie, een traditie die teruggaat tot de 17e eeuw. Het Textielmuseum, gehuisvest in een voormalige textielfabriek, toont de ontwikkeling van textiel, met oude weefmachines, verfmethodes en mode in de regio door de jaren heen.
Jonge ontwerpers mogen hier hun werk tentoonstellen tussen kleurrijke haute couture en stijlvolle kledingstukken uit vervlogen tijden. Benieuwd hoe die jurk of hoge hoed u staat? Er zijn pashokjes, spiegels en rekken vol kleding met accessoires, En wie het liefst gelijk aan de slag gaat: ook dat kan. In een hoek is een atelier ingericht, waar iedereen mag haken, breien, weven of achter een naaimachine kruipen. Schijnt ook erg populair te zijn onder Zweedse mannen, is ons verteld!
Borås de Borås Sculpture Biënnale
De verrassing ligt in Borås letterlijk op elke straathoek. Overal waar we kijken, zien we sculpturen, openbare kunstinstallaties en muurschilderingen. Elke 2 jaar organiseert Borås de Borås Sculpture Biënnale, een prestigieus evenement dat kunstenaars uit de hele wereld samenbrengt om hun kunstwerken in de openbare ruimtes van de stad te tonen.
Veel van deze werken worden later aangekocht door de gemeente of enthousiaste bewoners en ondernemers, zoals het 9 meter hoge bronzen beeld van Pinocchio aan de Allégatan, of de bootjes in het water met leren poppen zonder gezicht, die refereren aan de vluchtelingenproblematiek. Deze bootjes, stuurloos en zonder peddels, laten zich meevoeren door de stroom. Een gids van het Kunstmuseum kan je de verhalen achter de kunstwerken vertellen, maar u kunt ook zelf op pad met een plattegrond en uitleg erbij. In het Kunstmuseum zelf vindt u een uitgebreide collectie moderne kunst.
Fotografiemuseum van Zweden
Even buiten het centrum van Borås ligt met 2400 m² het grootste fotografiemuseum van Zweden. Dit museum, ooit een textielfabriek, werd opgericht door de Zweedse industrieel en kunstverzamelaar Bengt Kjellberg en zijn vrouw Berit. Hun interesse in moderne kunst begon in de jaren 1960, toen ze popart en fotografie begonnen te verzamelen. “Ze kochten kunstwerken van Hamilton, Hockney, Warhol, en Lichtenstein voor elkaar. Ze hadden al vroeg door wat later veel waard zou worden,” vertelt Michaéla Faily, de huidige directeur van het museum.
Bengt en Berit wilden hun passie voor kunst delen met het publiek en een plek creëren waar iedereen, ongeacht achtergrond of kennis van kunst, kunst kon ervaren en waarderen. “Iedereen houdt van kunst, maar niet iedereen weet dat van zichzelf,” zegt Michaéla. “Onlangs leidde ik een groep jongeren tussen de 14 en 20 jaar uit de naburige immigrantenwijk rond. Ze vonden het geweldig, wat mijn hart verwarmde. Het is net zo mooi om te zien dat ook oudere dames, die al veel hebben gezien, het fantastisch vinden.”
De collectie popart en fotografie in het museum, met werken van zowel gevestigde als opkomende kunstenaars, weerspiegelt de persoonlijke smaak en voorkeuren van de oprichters. “Met een nadruk op gedurfde, kleurrijke en provocerende kunstwerken,” zegt Michaéla. “Bengt en Berit zijn nu 87 en 88 jaar oud. Ze komen hier nog regelmatig om de collectie te bekijken en lopen dan instemmend rond, wat heel leuk is om te zien.”
Laatste Avondmaal
Een van Michaéla’s eigen favorieten is een foto van transgenders die het Laatste Avondmaal uitbeelden, gemaakt door fotografe Elisabeth Ohlson. In de jaren 90 werd dit werk hier al eens tentoongesteld. “Toen werd ze geprezen. Nu durfde ze niet naar de opening te komen vanwege de kritiek op sociale media. Mensen lijken minder tolerant te worden. Des te belangrijker vind ik het om haar werk juist nu te laten zien.”
Hällpats Noblygård
We rijden verder richting onze volgende stop in het Westen van Zweden. De snelweg slingert door heuvelachtig landschap met bossen aan weerszijden en een aangenaam zonnetje. Er zijn nauwelijks auto’s op de weg. Zweden werkt kalmerend, merken we op. In Hällpats Noblygård bevindt zich een unieke boerderij en werkplaats waar ons gegarandeerd werd dat we ‘die ene echte vintage vondst’ zouden doen.
Het wordt gerund door Jenny, haar ex (maar beste vriend), en haar zus. De rode schuur met okergele deuren, omringd door bloeiende stokrozen en geurende meidoorn, blijkt tot de nok toe gevuld met meubels, oude designerlampen, potten, glaswerk, retro-neonkunst, antieke deuren en gietijzeren potkachels. Ik zie meteen 2 bijzondere lampen voor bizar weinig Zweedse kronen, bingo! Jenny stelt ze veilig achter de kassa en laat ons de ruimte zien waar kasten en deuren worden geschuurd en gebeitst.
Bijzondere werkplaats
“Bijna alles wat we hier verkopen, knappen we eerst zelf op. Meestal werken hier zo’n 50 mensen die niet goed meekomen in de maatschappij en hier een kans krijgen om zich te ontwikkelen,” vertelt ze. “Of het nu in de werkplaats is, in de kruidentuin, of in ons kleine lunchcafé in het bijgebouw, vaak komen ze hier helemaal tot bloei. We hebben iemand die eerst alleen maar naar beneden keek en geen woord zei, maar die mij nu elke dag heel joviaal begroet. Een ander belde me eens op om te zeggen dat hij niet meer kon komen omdat hij geen schoenen had. ‘Oké, ik zorg dat ik schoenen voor je vind,’ zei ik, en hij kwam de volgende dag weer. Ik kan mij geen ander, waardevoller werk voorstellen dan dit.”
De lampen en nog 2 rollen vintage behang gaan mee. Na een biologische lunch in de tuin onder een oude lindenboom nemen we afscheid van deze sympathieke plek, het is tijd om naar de luchthaven te gaan. Nu alleen nog die lampen en 2 rollen behang in de koffers zien te krijgen..!
Onder de noemer Maxime op reis leest u regelmatig verhalen over de eigen reiservaringen van de redactie van MAX Vandaag. Klik hier voor een compleet overzicht en meer reisverhalen.
(Foto’s: redactie MAX Vandaag)