Zo helpt u eenden en andere watervogels bij streng winterweer
Publicatiedatum: 9 februari 2021
Naast tuinvogels kunnen ook eenden en andere watervogels wel wat extra hulp gebruiken tijdens streng winterweer. Bekijk wat u ze kunt voeren bij strenge vorst en sneeuw als er geen wakken meer zijn. En wat u kunt doen als u ziet dat een vogel is vastgevroren.
Dichtvriezend water
Watervogels krijgen bij aanhoudend streng winterweer te maken met het dichtvriezen van hun leefomgeving. In 1e instantie proberen ze dit nog wel te voorkomen door samen te komen. Bijvoorbeeld eenden, ganzen en zwanen verzamelen zich daarvoor in steeds grotere groepen in de overblijvende gedeeltes met open water. Door daarin te blijven zwemmen blijf het water in beweging en vriest het moeilijker dicht. Uiteindelijk redden ze het daar echter niet mee en zullen ook deze wakken dichtvriezen. “Grotere watervogels gaan dan meestal op zoek naar andere waters met wakken en naar stromend water”, vertelt natuurkenner André Donker ons. “Dat laatste bevriest niet snel en nu we bij de grote rivieren met hoog water te maken hebben moet dat zeker lukken.”
Slecht nieuws voor ijsvogel
Ondanks zijn naam heeft de ijsvogel erg veel last van dichtgevroren waters. André Donker legt uit: “Als er geen open water is kunnen ze niet vissen. Velen sterven er dan. Dat compenseren ze door een hele hoge reproductie later in het broedseizoen, zegt André.” Zo voorkomt de ijsvogel dat er na 1 slecht seizoen niets meer van de populatie overblijft. André heeft nog wel een tip hoe de ijsvogel geholpen kan worden: “Mensen met vijvers en ijsvogels in de buurt kunnen een pomp laten draaien zodat het water niet bevriest.”
Waarom vogelpootjes niet bevriezen
Gelukkig zijn watervogels wel in grote mate opgewassen tegen extreem lage temperaturen. Ten 1e hebben ze vorstbestendige schubben op hun poten, gemaakt van keratine. Dat is een taai, vezelig eiwit, vergelijkbaar met wat in onze haren en nagels zit. Deze keratine bevriest niet. Daarnaast bevatten vogelpootjes geen spieren, maar alleen pezen. Het is daarom niet zo erg als de bloedvaten vernauwen. Tenslotte beschikken vogels over een soort warmtewisselaar voor hun poten. Met hun bloedsomloop houden ze de poten zelf net boven het vriespunt, zonder dat de temperatuur van de rest van hun lijf hierdoor teveel afkoelt.
Risico op vastvriezen
Ondanks dat vogels goed op vorst zijn ingesteld kunnen ze wel degelijk vastvriezen aan het ijs. Meestal gaat het goed, doordat de temperatuur van hun buik dit voorkomt of doordat ze afwisselend van de ene op de andere poot staan en zo steeds 1 poot opwarmen met hun lijf. De Dierenambulance krijgt echter elk jaar veel meldingen over vastgevroren watervogels. Vooral verzwakte waterhoentjes, meerkoeten en eenden komen vast te zitten. Zwanen lijken soms ook in de problemen te zitten, maar vaak blijken zij zich dan in een heel klein wak te bevinden en gewoon weg te kunnen.
De dierenambulance adviseert om eerst wat eten richting de op het oog vastgevroren vogel te gooien. Wat sla of andijvie bijvoorbeeld. Liever geen brood, want dat is te zout. Als ze daar op af komen weet u genoeg, maar als ze alleen hun hoofd uitrekken en zich verder niet verroeren, dan zitten ze waarschijnlijk vast. Bel dan bij voorkeur de dierenambulance of brandweer, zeker als het ijs nog niet betrouwbaar genoeg is om u zelf op te begeven. De dierenbescherming waarschuwt om zo’n dier ook nooit te proberen los te trekken, u beschadigt het dan wellicht. Wat u eventueel wel kunt doen is proberen de poten los te krijgen door met een afgesloten pan of fles warm water het ijs te laten smelten. Ook kunt u helpen door wat stro rondom het ijs en wakken te leggen.
Watervogels voeren
Zoals we al schreven is brood vanwege het zout dat het bevat niet de beste optie om aan watervogels te voeren. Wilde eenden eten bijvoorbeeld normaal vooral gras en waterplanten. Daarom zijn sla en andijvie goede opties. Er is ook speciaal eenden- of watervogelgraan te koop. Verder zijn doperwten en mais geschikt. Door een plek op het gras sneeuwvrij te maken kunnen ze daarnaast zelf weer bij het gras komen.
(Bron: Nature Today, Vogelbescherming, André Donker, Dierenbescherming, RTL Nieuws, archief)
