Laaggeletterdheid en schulden: onlosmakelijk verbonden
Publicatiedatum: 26 februari 2018
Laaggeletterden hebben moeite om mee te komen in de huidige maatschappij, zo blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Zo bouwen zij sneller schulden op waar zij maar moeilijk weer vanaf komen. Hoe dit komt? Wij vragen het aan een deskundige én ervaringsdeskundige op dit gebied.
Laaggeletterdheid, wat is dat eigenlijk?
In Nederland wonen ruim 2,5 miljoen laaggeletterde mensen, waarvan een groot deel 55 jaar of ouder is. “Zij hebben moeite met lezen, schrijven, rekenen en digitale vaardigheden en kunnen daardoor niet volwaardig deelnemen aan onze samenleving”, legt Jeroen Weyers, regiomanager Brabant bij Stichting Lezen & Schrijven uit. Deze stichting zet zich samen met honderden partnerorganisaties in voor het terugdringen van de laaggeletterdheid middels projecten die de lees-, reken- en schrijfvaardigheden onder deze mensen bevorderen. Ook helpen zij mensen hun weg te vinden op het internet. Dit alles is belangrijk voor deze groep mensen, want voor laaggeletterden zijn ogenschijnlijke basale dingen erg ingewikkeld. Weyers legt uit: “Zij kunnen bijvoorbeeld brieven niet begrijpen en bijsluiters van medicatie niet goed lezen, waardoor vooral bij ouderen verkeerd medicijngebruik kan ontstaan.”
Moeilijk meekomen in de maatschappij
Naast de zaken die Jeroen Weyers opnoemt, zijn schulden ook vaker dan eens een gevolg van laaggeletterdheid. Want wie rekeningen niet begrijpt, kan deze ook niet betalen. Zodoende leeft 19 procent van alle laaggeletterden minimaal 1 jaar in armoede. Iemand die hier alles van weet is de 54-jarige Vera Moet.
Heen en weer geslingerd
Vera wordt geboren in Amsterdam in een gezin van 4 kinderen. Haar vader is alcoholist en ziet zij weinig en haar moeder laat haar vaak alleen als kind.
Als zij oud genoeg is om naar school te gaan, blijkt al snel dat ze niet goed kan meekomen. Omdat zij zwaar dyslectisch is, wordt later vastgesteld, maar daar hebben de leraren in die tijd nog nooit van gehoord. Daarom krijgt zij al jong het predicaat ‘dom’ en moet zij naar de LOM-school. “Daar moest ik alleen maar schoonmaken en andere klusjes doen. De leerkrachten hadden daar erg weinig tijd voor mij en ik leerde daar niet veel”, herinnert zij zich. Zodra zij de basisschool heeft afgerond, gaat zij naar de huishoudschool, maar hier gaat het ook niet best. “Dus ging ik naar de praktijkschool”, legt zij uit. “Maar daar was ik eigenlijk te goed voor, dus moest ik weer naar een andere huishoudschool. Ik werd heen en weer geslingerd.”
Omdat haar moeder ook ziet dat het Vera niet voor de wind gaat op school, haalt zij haar dochter op haar 16e van school. “Zij zei: Nou ga jij maar werken.”Zodoende stopt zij met haar opleiding zonder dat zij voldoende kan lezen en schrijven.
Lezen en schrijven? Niet nodig
Vera begint met werken in een bollenschuur en later in een hotel, want daar is geen diploma voor nodig. Bang dat zij hier ooit iets moet lezen of schrijven is zij niet. “Ik kwam nooit in situaties terecht waarin dat hoefde. Het was echt heel makkelijk toen. Ik ging gewoon naar een uitzendbureau en zij regelden het verder voor mij. Schrijven of lezen was niet nodig.”
Pinnen
Ook als Vera haar ex-man ontmoet, wordt zij niet uitgedaagd om te werken aan deze vaardigheden. “Hij had al snel door dat ik niet goed kon lezen en schrijven, ook al was ik inmiddels goed geworden in dit verstoppen. Vanaf dat moment regelde hij alles voor mij. Hij pinde bijvoorbeeld altijd en gaf mij geld. Dat vond ik eerlijk gezegd wel makkelijk, want ik had ook geen idee wat pinnen was en hoe dat moest.”
Samen met deze man krijgt Vera 3 kinderen, die zij bij het naar bed gaan altijd verhaaltjes vertelt die zij zelf verzint, want voorlezen uit een boek kan zij niet.
Begin van de schulden
Na meer dan 20 jaar huwelijk zet Vera de vader van haar kinderen op straat. Ze is doodongelukkig in die periode. De scheiding die volgt is een omslagpunt in meerdere opzichten, want ook haar financiële problemen beginnen dan. “Opeens moest ik zelf alle dingen gaan regelen die hij altijd deed. Ik kreeg allemaal rekeningen die ik in een la stopte, want ik kon ze toch niet lezen.” Omdat Vera dit doet, bouwt zij al snel een schuld op. “Ik kon de huur, het gas, water en licht niet betalen. Er kwamen zoveel aanmaningen en er is zelfs een deurwaarder langsgekomen. Daar kreeg ik het echt Spaans benauwd van.
Belasting
Nadat Vera de sociale dienst inschakelt, weet zij deze schuld af te betalen, maar jaren later – ze kan dan al iets beter lezen doordat zij inmiddels op school zit- komt zij weer in de schulden. Dit omdat haar thuiswonende zoon gaat werken, terwijl zij denkt dat hij naar school gaat. “Ik had echt geen idee dat je geld moest terug betalen aan de belastingdienst als een thuiswonend kind aan het werk gaat en er te veel geld binnenkomt via de toeslagen die ik kreeg. Opeens zag ik dat staan in een brief, maar echt begrijpen deed ik het niet.”
Nog steeds armoede
Haar belastingschuld loopt op tot iets meer dan 4000 euro, een bedrag dat ze nu, 4 jaar later, hoopt af te betalen. Hoewel zij blij is dat zij van de schulden af is, leeft Vera nog steeds in armoede. “Ik houd niets over, maar ik ben blij dat ik alle basisbehoeften heb.” Zelf denkt Vera dat het nooit zo ver was gekomen als zij niet laaggeletterd was geweest. “Als je laaggeletterd bent, is het echt ontzettend zwaar. Je probeert steeds je hoofd boven water te houden, maar omdat je heel veel dingen niet begrijpt, ga je telkens bijna kopje onder.”
Harry Potter-boeken
Om andere mensen die zich in dezelfde situatie bevinden te helpen, is zij inmiddels Taalambassadeur bij Stichting Lezen & Schrijven. Ook heeft zij een baan en kan zij inmiddels veel beter lezen en schrijven. “Brieven begrijp ik nu veel beter. Soms vind ik het wel lastig om iets op te schrijven en lezen gaat door mijn dyslexie erg langzaam, maar het lukt wel. Ik lees zelfs de Harry Potter-boeken.”
Helpen
Kent u iemand die laaggeletterd is en graag beter wil leren lezen, schrijven of rekenen? Dan kunt u hem of haar het nummer 0800-0234444 (gratis) laten bellen. De gegevens van deze persoon worden dan genoteerd en doorgegeven aan een zogenoemd taalhuis. Het taalhuis kijkt dan wat passend is voor deze persoon, bijvoorbeeld een taalles, hulp bij de administratie of een computercursus.
Geef een reactie
U moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.
Wat ’n verhaal! Ik begrijp dat Vera als achternaam voert Moet. Dat moet dus eigenlijk zijn Vera Moed. Nu als vierenvijftigster, zal het toch eigenlijk al bijna vijftig jaar duren dat zij een strijd voert. De overlevingsstrijd welteverstaan. En ze is aan de winnende hand. De strijd is een streven geworden en dus is er nu ruimte voor vrede. Dié vrede waar je al strijdend niet aan toekomt. Ik heb ooit “ergens gelezen” dat mensen die tot op een zeker moment niet kunnen lezen en/of schrijven in andere, onvermoedde zaken hele byzondere vaardigheden ontwikkelen. Een daarvan zal dan minstens zijn het zicht houden op hoop. En de hier beschreven volharding om een dergelijk leven toch een goed leven te laten zijn. het maakt een enorme indruk op mij. Voor mezelf geldt hier dat met mij in mijn jeugd ook is gesold maar dat ik gelukkig wel lees en schrijfvaardig was wanneer nodig. Kan me nauwelijks voorstellen hoe het voor haar is geweest en zou haar bij deze graag gelukwensen met haar karakter. Mij ontbreekt dat ten ene male. Voorheen werd met mij gesold, heden ten dage doe ik dat zélf. Lezend en schrijvend. Dat er zo’n tweeenhalf miljoen mensen op dezelfde manier door het leven gaan als Vera verbaasde mij. Da’s een enorm aantal. En wat zullen ze het moeilijk hebben in dit digitale, administratief zo moeilijke land. Zou nu de stille hoop kunnen uitspreken dat er van overheidswege met deze groep serieus rekening wordt gehouden maar met een regering als deze? Ik zal maar bidden dat alle “laaggeletterden” een fractie in zich hebben van de moed van Vera en haar vermogen om door te zetten en hoop te houden. Eigenlijk denk ik dat dat al zo is.
De maatschappij heeft tot op heden, mensen met leerproblemen laten barsten. Veel laaggeletterden zijn slachtoffer van gezinsomstandigheden waarin ze opgegroeid zijn. Als ouders (relatie)problemen hebben, ontstaan spanningen die een weerslag hebben op kinderen. Deze krijgen concentratieproblemen en raken op school achterop. Scholen ontdoen zich zo snel mogelijk van dit soort kinderen, die willen alleen maar hoog scoren op de kwaliteitsladder en kunnen daarbij geen slechte leerlingen gebruiken. Niemand, niet de kinderbescherming, niet het maatschappelijk werk, heeft zich om deze kinderen bekommerd. Als schulden ontstaan, komt de schuldenindustrie in beeld, die een graantje meepikken van andermans ellende. Met hoge kosten worden de schulden vergroot naar problematische schulden. Deze problematiek, zet zich voort, generatie na generatie.
Ik begeleid al 4 jaar een goede vriend, die na zijn echtscheiding werd opgezadeld met grote schulden. Hij is ernstig dyslectisch. Brieven van instanties als banken, advocaten, gemeente, verzekeringen en noem het maar op, begrijpt hij niet. In eerste instantie probeerde hij alles nog zelf op te lossen, waardoor hij nog verder in de problemen kwam. Hij heeft toen mijn hulp ingeschakeld en nu lees ik alles voor en probeer uit te leggen waar het over gaat. Ik ga mee naar gesprekken bij de gemeente en advocaten, ik vul samen met hem formulieren in, ik voor telefoongesprekken met instanties, etc. Wat mij de afgelopen tijd is opgevallen dat al die instanties zich nog nooit verdiept hebben in de problematiek van mensen met dyslexie. Hij heeft een hele goeie babbel en is om de dooie dood niet dom. Hij weet goed wat er in de wereld te koop is, maar die ambtelijke taal begrijpt hij niet. Instanties gunnen hem niet de tijd om documenten te lezen. Laatst kreeg hij van een advocaat een uur voor de zitting 5 A-4’tjes in zijn handen geduwd met de boodschap om ze te lezen en van commentaar te voorzien, terwijl ze wist dat hij dyslectisch is. En dit is nog maar één voorbeeld. Ook gesproken tekst is moeilijk voor hem te begrijpen, wat vooral in de rechtbank in zijn nadeel heeft gewerkt. Doordat hij hetgeen gezegd wordt niet goed begrijpt en dus extra goed moet luisteren, raakt hij volkomen uitgeput en stemt dan met bepaalde dingen in om er maar vanaf te zijn. Onderhand kan ik wel een boek schrijven over alles wat er door onbegrip voor zijn situatie niet goed is gegaan. Hij zal zeker niet de enige zijn die dit onbegrip ervaart; ik denk dat er heel veel mensen met dyslexie tegen dit soort problemen aanlopen.
Uw verhaal houdt me op de been!
Dat mensen schulden hebben door anderen is natuurlijk niet fijn en dat deze mensen laaggeletterd zijn ook. . Ik heb zelf een ander probleem, met kleine schuld. Het is zo dat ik werd geboren als jongen, maar was het niet. Ik was meisje, alleen toen kende men dit nog niet. Na het overlijden van mijn vrouw,ik was toen 74 ben ik naar de VU genderpoli gegaan en daar viel het kwartje op zijn plaats en werd ik in de gemeente waar ik woon als vrouw ingeschreven, je maakt dan als mens/vrouw een inhaalslag van al die zaken die je in je leven gemist hebt. deze inhaalslag kost ook geld, gelukkig weet ik mij met de kleine schuld toch goed te redden. Ik weet dat er veel mensen zijn met het zelfde probleem, zij werden geboren als man en zijn toch eigenlijk vrouw of omgekeerd en de begeleiding die deze mensen krigen is minimaal en dat is het probleem. Deze mensen lopen tegen allerlei zaken aan en dat is vooral bij mannen die moet en zich begeven in eeheel andere wereld, de wereld van de vrouw. Ik heb voor veel mensen een tip bij de armoede die er wel degelijk is
1 kijk of er in het dorp gelegenheid is om voor weinig geld lekker te eten met andere mensen, in het dorp waar ik woon zijn tal van mogelijkheden omdat te doen, dat is in Barneveld en omroep Gelderland is ook bezig hier werk van te maken.
2 Er zijn tweedehands kleding winkels en daar koop je voor weinig geld goede en ook wel nieuwe schoenen voor 15 tot 18 en soms 25 euro vaak nieuw en soms 1 of 2 keer gedragen blouses voor weinig geld broeken en andere dameskleding voor bedragen waarbij je wel even achter het oor krabt. Wat in deze zaken ook verkocht word is kinderkleding ook weer vooren prijsje dat je gewoon blij word. Alleen je moet natuurlijk wel even verder kijken dan je neus lang is, van hoe ziet de winkel er uit en wat voor spullen hebben ze.
3 Verder heb je een fijne buurman vraag die of hij dat klusje voor je wil klaren want er zijn zoveel dingen die gebeuren moeten. Dit zijn gewoon een paar tips waar ik ook gebruik van maak en het dorp waar ik woon is Barneveld en ik ga gemiddelt 1 of 2 keer in de week uit eten kosten 2.50 euro per keer en soms kost het niets en als ik wil kan ik nog vaker zo uit eten gaan.
4 Als je een kennis hebt die handig is met de pc en je pc heeft kuren vraag hem dan even om er naar te kijken scheelt een berg geld kost je hooguit een kopje koffie en een koekje.
Het artikel gaat over laaggeletterdheid !!