Zo doet u (eenvoudig) onderzoek naar uw stamboom

Het uitzoeken van uw stamboom, ook wel genealogisch onderzoek genoemd, is vaak een interessante reis door de tijd. Voor uzelf, maar ook voor volgende generaties. Daarom geven we u in dit artikel een handig stappenplan, waarmee u vandaag nog aan de slag kunt gaan met stamboomonderzoek. En wie weet wat u ontdekt…

Stap 1: wat is het doel van uw stamboomonderzoek?

Bij stamboomonderzoek werkt u stap voor stap. Een duidelijk doel stellen is hierbij een belangrijke eerste stap in het onderzoek, omdat dit in belangrijke mate bepaalt hoe u te werk gaat. Wordt het bijvoorbeeld een stamboom met zoveel mogelijk voorouders of maakt u liever een boek met daarin de hele familiegeschiedenis? Dit bepaalt uiteindelijk waar u begint, welke bronnen u gebruikt en wat u wel en niet documenteert.

Stap 2: documenteer informatie tijdens het onderzoek naar uw stamboom

Leg vanaf het begin van uw onderzoek informatie zorgvuldig vast en vermeld hierbij de bron. Wie heeft dit verteld en wanneer was dat? Uit welke papieren bron is het afkomstig? Zo voorkomt u fouten en kunt u bij een pauze altijd weer de draad oppakken.

Dit alles kan op papier, met een documentatiemethode die u zelf prettig vindt, of bijvoorbeeld met behulp van invulformulieren (op de computer). Maar houd bij het verwerken van persoonsgegevens wel altijd de privacy van uw familieleden in het oog. Gegevens over levende personen mag u voor eigen gebruik verzamelen, maar als u ze beschikbaar wilt stellen aan anderen (als bestand, via internet of in een publicatie) dan is toestemming van betrokkenen nodig.

Stap 3: verzamel eerst gegevens bij familieleden (of andere naasten)

Wanneer u van start gaat, zult u al snel ontdekken dat recente gegevens soms lastig te achterhalen zijn. Dit komt doordat de informatie (nog) niet openbaar is en/of soms zijn er ook kosten verbonden aan het verkrijgen van informatie.

Begin daarom eerst met het verzamelen van informatie uit het eigen geheugen en/of dat van familie en eventuele andere naasten. Vraag hen wat ze nog weten over het gezin waarin ze opgroeiden of over de contacten die er waren met de rest van de familie.

Maar pas wel op: het menselijk geheugen maakt fouten (zeker als er emoties bij komen kijken). Ga dus liever niet louter af op herinneringen en probeer ook altijd documenten in handen te krijgen, die de informatie kunnen onderbouwen. Denk aan foto’s, krantenknipsels, trouwboekjes of geboortekaartjes.

Stap 4: wat is er al aan onderzoek gedaan?

Stamboomonderzoek is een populaire hobby en veel mensen zijn u al voorgegaan. Veel van deze resultaten zijn te vinden op het internet of in een boek of tijdschrift. Soms komt u al informatie tegen door simpelweg op uw familienaam te zoeken in een zoekmachine. Hierbij is het wel de kunst om het kaf van het koren te scheiden, omdat er ook veel informatie rondgaat die niet klopt. Probeer daarom altijd verschillende bronnen naast elkaar te leggen, die de informatie kunnen bevestigen.

Ook kunt u een kijkje nemen bij het Centraal Bureau voor Genealogie (CBG). Dit is het Nederlandse centrum voor familiegeschiedenis en zij verzamelen (onder andere) publicaties van onderzoeksresultaten. Misschien is hier dus ook al een en ander gepubliceerd over uw familie.

Stap 5: andere (gratis) bronnen raadplegen voor uw stamboom

Heeft u inmiddels de smaak te pakken? Dan zijn er nog veel meer bronnen waar u (gratis) terecht kunt voor (grondiger) stamboomonderzoek. Hieronder noemen wij er een paar:

Regionale archieven

Veel gemeenten hebben hun archieven overgedragen aan regionale archiefdiensten. Deze zijn meestal openbaar toegankelijk voor bezoekers, maar soms moet u wel vooraf een afspraak maken of u registreren. Ook zijn bepaalden akten pas na 50 jaar (overlijdensakten), 75 jaar (huwelijksakten en sommige notariële akten) of 100 jaar (geboorteakten) beschikbaar.

Het Centraal Bureau Genealogie (CBG)

Verder kunt u bij het Centraal Bureau Genealogie (hierboven al even genoemd) terecht voor diepgravender stamboomonderzoek: van persoonskaarten tot familiedossiers en militaire gegevens. Veel (basis)informatie is gratis, alleen voor persoonskaarten en uitgebreide scans betaalt u meestal een kleine vergoeding.

De WieWasWie-database

De WieWasWie-database is ook een uitgebreide (gratis) database met miljoenen geboorte-, huwelijks- en overlijdensakten. Leuk is dat beroepen hier vaak ook bij vermeld staan. Mocht u eenmaal de juiste persoon gevonden hebben, staan er vaak ook andere familienamen bij. Door steeds weer op diens ouders te klikken, reist u vrij snel terug naar 1811: het jaar dat Nederland de burgerlijke stand invoerde.

Het Nationaal Archief

Het Nationaal Archief bewaart verder verschillende archieven die (onder andere) betrekking hebben op de Tweede Wereldoorlog. Bijvoorbeeld gegevens over personen die tijdens de Tweede Wereldoorlog vervolgd zijn, in het verzet zaten of voor de arbeidsinzet werkten. Ook voor informatie over graven van oorlogsslachtoffers kunt u hier terecht.

Zoekt u informatie over personen die na de Tweede Wereldoorlog zijn onderzocht op collaboratie binnen de bijzondere rechtspleging? Hiervoor bewaart het Nationaal Archief dossiers in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR).

Zoekt u ‘algemene gegevens’ over geboortes, huwelijken en/of overlijdens? Deze heeft het Nationaal Archief alleen voor de provincie Zuid-Holland.

Stap 7: (eventueel) zoeken in rechterlijke archieven

Sommige voorouders zijn tijdens hun leven in contact gekomen met de rechterlijke macht. Omdat ze zelf een misdaad begaan hadden of juist slachtoffer waren van een misdaad. Voor de voorouder vaak niet zo plezierig, maar het laat de geschiedenis wel leven. Vonnissen van rechtbanken kunt u terugvinden in rechterlijke archieven.

Het zoeken in rechterlijke archieven is alleen niet eenvoudig. Als u weet in welke periode uw voorouder in een bepaalde plaats woonde, kunt u bepalen in welk rechtelijk archief u moet zoeken. Uw onderzoek zal wel in elke provincie of stad anders moeten verlopen omdat ten tijde van de Republiek in 1795 alle provincies zelf hun rechtspraak hadden geregeld. Ook binnen provincies waren grote verschillen.

Stap 8: voor wanneer u even vastloopt

Door in de praktijk bezig te zijn met onderzoek naar uw stamboom, doet u steeds meer ervaring op. En soms even vastlopen, hoort er ook bij. Even een pauze nemen of een andere tak van de familie onderzoeken, kan dan nieuwe inzichten geven.

Ook kunt u kennis vergroten door een cursus of lezing bij te wonen. Dit kan op vele plaatsen in het land, bijvoorbeeld bij archiefinstellingen. Daarnaast zijn er historische of heemkundige verenigingen die een werkgroep genealogie hebben. Bezoek eventuele evenementen van deze verenigingen, dat kan vaak ook als u geen lid bent.

(Bron: Archief, Het Centrum voor familiegeschiedenis (CBG), EO, Nationaal Archief. Foto: Shutterstock)