Koningsdag

Ik kan er nog niet aan wennen, en menig Nederlander van zekere leeftijd met mij: ‘Koningsdag’… Automatisch heb ik (en veel collega’s met mij op Het Loo) de neiging het over ‘Koninginnedag’ te hebben. Dat de 27^ste april nauwelijks verwarring oplevert, heeft er waarschijnlijk mee te maken dat die datum dicht bij de 30ste ligt, sinds 1948 onze vertrouwde Koninginnedag. En hoewel Willem-Alexander al weer 4 jaar Koning is: Koningsdag heeft daarvóór nooit bestaan! Ons nationale Oranjefeest is pas ontstaan toen koningin Wilhelmina jong was.

 Prinsesjesdag

Politici die in het laat-19^de-eeuwse Nederland zochten naar een evenement waarop alle inwoners van Nederland zich één zouden voelen, grepen in 1889 de negende verjaardag aan van het jonge prinsesje Wilhelmina, het laatste nog levende kind van de oude koning Willem III, en daarmee troonopvolger. Nederland was een verdeeld land, met grote verschillen, bijvoorbeeld tussen rooms-katholieken en tussen Friezen en Limburgers, tussen rijk en arm. ‘Prinsesjesdag’ werd een nationale dag. Het feest werd  aanvankelijk alleen in Apeldoorn gevierd, want Wilhelmina was jarig op 31 augustus, aan het einde van de zomer, de periode dat de koninklijke familie zich in het zomerpaleis Het Loo in Apeldoorn bevond. Voor de overige gemeenten in het land besloten kersverse Oranjeverenigingen feesten voor jong en oud te organiseren.

Aubade

Wilhelmina was amper 10 jaar oud, of vader Willem III overleed. Koekhappen en het Wilhelmus-zingen voor het stadhuis behoorden tot de ingrediënten van stad en dorp, maar Wilhelmina bleef gedurende de 50 jaar dat zij (met onderbreking van met name de jaren van de Duitse bezetting) regeerde, haar verjaardag vieren op Het Loo. ’s Ochtends was de postdienst van het paleis al druk met het sorteren van de post van landgenoten en van de gelukstelegrammen van buitenlandse gekroonde hoofden. De bloemenmanden van gemeentes en provincies werden in de Vestibule gezet en de cadeaus van koningin Emma en prins Hendrik in ontvangst genomen. Om tien uur verscheen de koningin op het bordes om de aubade, de zanghulde, van de Apeldoornse schooljeugd te ontvangen. ’s Avonds maakte de jarige met haar familie een rondrit door Apeldoorn in open rijtuig, waarbij de plaatselijke kermis werd aangedaan.  Tot besluit was er het traditionele vuurwerk op een landgoed nabij het dorpscentrum.

Bloemenhulde op Soestdijk

Pas onder koningin Juliana, in 1948, werd Koninginnedag een nationaal feest rondom de koningin op 30 april. Heel zichtbaar posteerde zij zich voor defilerende Nederlanders op het halfronde bordes van Paleis Soestdijk. Al snel veranderden de treden in een bloemenzee. In de jaren 1930 vond deze bijzondere hulde al plaats voor koningin-moeder Emma, maar door de rechtstreekse tv-uitzendingen vanaf de jaren ’60 is dit beeld echt bij Juliana gaan horen. Nadat de 4 prinsessen alle getrouwd waren, zag het Nederlandse publiek de koninklijke familie elk jaar weer groter worden. Zoals gebruikelijk besloot de koningin het defilé door met beide armen te zwaaien. In haar toespraak tijdens haar inhuldiging in 1980, besliste koningin Beatrix dat Koninginnedag gevierd zou blijven worden op 30 april, als eerbetoon aan haar moeder. Gelukkig maar, want de  verjaardag van de nieuwe koningin viel op de altijd koude 31 januari…

Het land in

Het defilé van Soestdijk behoorde voortaan tot het verleden. Beatrix en haar jonge gezin trok het land in, traditioneel 2 plaatsen op één dag bezoekend, en zo iedereen de kans gevend de koninklijke familie van dichtbij te zien. Veel gemeenten positioneerden zich actief als ‘kandidaat’ voor de volgende Koninginnedag-vieringen, want de aandacht voor deze gemeenten bleek lucratief… Intussen groeiden de zonen van koningin Beatrix en van prinses Margriet op, en ook zij trouwden. De sfeer werd keer op keer losser, wat ook wel een leidde tot taferelen die in de tijd van Wilhelmina uitgesloten zouden zijn geweest, zoals het wc-potten-werpen door Willem-Alexander in Rhenen, op Koninginnedag 2012. Inmiddels is de prins zelf Koning, en in de lijn van zijn moeder trekt hij nu ook zelf met zijn gezin het land in.

Dit jaar krijgt Koningsdag een extra tintje: de Koning wordt 50. Met recht een kroonjaar!