Historicus Eva Vriend over Heimwee naar Schokland: “Je voelt dat je op een historische plek bent”
Publicatiedatum: 3 december 2025
Nu is het omgeven door land in de Noordoostpolder, maar ooit was Schokland een eiland in de Zuiderzee. Een zompige bult waar mensen generaties blijven wonen, liefhebben en overleven. Tot ze in 1859 het eiland voorgoed moeten verlaten. Huub Stapel maakt samen met schrijver en historicus Eva Vriend de 4-delige documentaireserie Heimwee naar Schokland. We spreken Eva Vriend, over wat Schokland betekent voor haar én nog steeds betekent voor Schokker nazaten.
Eva’s interesse in Schokland
Eva Vriend komt zelf uit de Noordoostpolder in Flevoland. Schokland ligt dus in de omgeving waar ze opgegroeid is. Maar in die tijd hoort ze niks over het verhaal van het voormalige eiland. Tot het in 1995 UNESCO werelderfgoed wordt, dan neemt haar belangstelling toe. “Ik wist bijvoorbeeld niet, tot mijn schaamte, dat Emmeloord vernoemd is naar het noordelijkste punt van Schokland. Zo heette de haven namelijk. Dus er is een nadrukkelijke band tussen de geschiedenis van de polder en Schokland.”
Samen met Huub Stapel op pad
Presentator Huub Stapel neemt de kijker mee door de 4 delen van de documentaireserie, Eva Vriend is te zien als historicus en schrijver. Heimwee naar Schokland is namelijk gebaseerd op het boek dat Eva geschreven heeft: Het eiland van Anna: Schokland en de geschiedenis van een thuis.
“Ik heb voor m’n boek en onderzoek mensen geïnterviewd, die komen terug in de serie”, vertelt Eva. “Dat zijn mensen met wie ik zelf een band heb opgebouwd. Die mensen hebben een diepe band met Schokland. Dus ik vind het belangrijk dat er goed met deze mensen wordt omgegaan. En daar is Huub fantastisch in. Hij voelt ze goed aan. Dankzij Huub komen die mensen tot hun recht, dat is zijn verdienste.”
De 4 seizoenen op Schokland
De documentaireserie is opgedeeld in de 4 seizoenen. Het begint in de zomer, wanneer het nog goed gaat met Schokland. Net als Volendam, is Schokland een echt vissersdorp. De netten zitten dan ook vol met vis en de haven ligt vol met schepen. In de herfst slaat het noodlot toe, er zijn overstromingen, stormen en er heerst armoede op het eiland. De winter van 1825 is zwaar voor Schokland. Een verwoestende storm overspoelt het eiland volledig. De bewoners moeten hun eiland verlaten, maar nergens worden ze met open armen ontvangen. De Schokkers worden als minderwaardig volk neergezet. In het voorjaar van 1859 verlaten de bewoners voorgoed hun eiland. Pas generaties later groeien heimwee en trots.
“Wat zo tof is, is dat het echt in 4 seizoenen gedraaid is”, vertelt Eva Vriend. “Dat zie je ook echt, met in de zomer mooi weer en alles in bloei. Maar er is ook met een herfststorm gefilmd. Bij iedere aflevering voel je het seizoen. Het is een magische plek, Schokland.”
Heimwee naar een plek die er niet meer is
De heimwee en de trots komt dus pas generaties later en is nu nog voelbaar. Naar dat gevoel gaan Huub en Eva op zoek. In de eerste aflevering zit bijvoorbeeld een vrouw van eind 20. Ze is een Schokker nazaat en in verwachting van een kindje. Ze gaat naar het kerkje van het voormalige eiland. Haar grootvader is hier uitgestrooid. Met een echo van de baby gaat ze erheen, om aan haar grootvader te laten zien. “Dat is voor haar echt belangrijk. Ze is verbonden aan de plek”, legt Eva uit.
Aan het einde van de serie, in de lente, gaat de vrouw terug naar de plek. Haar kindje is geboren. “Je voelt echt dat nazaten van Schokker families terug gaan. Dat gebeurt met huwelijken, begrafenissen, zwangerschappen. Mensen voelen zich er verbonden.”
Wat is er nu nog te zien van Schokland?
Schokland is nu geen eiland meer, maar opgenomen in de Noordoostpolder. De contouren van het voormalige eiland zijn wel nog altijd zichtbaar op het land. Met bosschages zijn de lijnen nagebootst. “Schokland glooit iets”, vertelt Eva. “Dat contrasteert met de rechte lijnen van de polder. Je voelt dat je op een historische plek bent.” Daarnaast staat er nog een kerkje uit 1832 en is er een museum te bezoeken.
Bent u benieuwd naar de serie? Bekijk dan alvast hieronder een voorproefje.
De 4-delige documentaireserie Heimwee naar Schokland is te zien vanaf woensdag 3 december 2025 om 22.20 uur bij MAX op NPO 2.
(Foto’s: MAX/Sander Mulkens)
