Voedingsmisverstand: waarom is bewerkte voeding goedkoop?

Jaap Seidell is hoogleraar Voeding en Gezondheid aan de VU in Amsterdam. Elke maand helpt hij in Tijd voor MAX een voedingsmisverstand de wereld uit. Dit keer bespreken we met hem hoe het toch kan dat bewerkte voeding zoals koekjes en fastfood veel goedkoper is dan gezonde voeding. 

Goedkoop

Pakken koekjes of biscuits ze zijn er in alle smaken en in overvloed te krijgen en u heeft al een pak koekjes voor 0,49 cent. De reden dat bewerkt voedsel zo goedkoop geproduceerd kan worden is omdat het in grote hoeveelheden gemaakt wordt. Daarnaast gebruiken ze goedkope ingrediënten en producten die lang houdbaar zijn. Koekjes zijn heel lang houdbaar in tegenstelling tot groenten en fruit. En de kosten kunnen laag gehouden worden, omdat er minder transport- en opslagkosten zijn. En er wordt minder verspilt. Fruit en groenten worden vaak met de hand geoogst, direct gekoeld en gaan snel op transport om vers in de winkel te liggen. En als ze niet meer vers zijn, worden ze vaak weggegooid. Het grootste deel van de prijs van vers wordt bepaald door die kosten in de keten, de boer of teler vangt niet veel voor zijn producten.

Subsidies

Veel van het bewerkte voedsel wordt gemaakt van goedkope ingrediënten zoals mais, soja, tarwe, rijst en suiker. Die ingrediënten komen uit lagelonenlanden of worden in rijke landen goedkoop geproduceerd met landbouwsubsidies. Veel van die gesubsidieerde ingrediënten worden verwerkt in veevoer en goedkope voeding. Consumenten zijn er dol op, want die producten zijn naast goedkoop ook nog eens erg lekker. Een Amerikaans onderzoek laat zien dat meer dan de helft van de inname van calorieën uit voedsel komt dat met de meeste overheidssubsidie wordt geproduceerd. Die subsidies zijn dan ook niet gericht op de volksgezondheid, maar op economische parameters die boeren een goed inkomen geven en gunstig zijn voor de handelsbalans. “Mensen die relatief veel van die gesubsidieerde producten eten, vaak met een laag inkomen, hebben relatief vaak last van obesitas en diabetes type 2 en een grotere kans op hart- en vaatziekten. Zo subsidiëren overheden indirect slecht voedsel en ondermijnen ze tegelijkertijd de volksgezondheid. Dat aspect behoeft veel meer aandacht in ons voedings- en voedselbeleid.”

De waarde van niets

Een ander voorbeeld van een product wat veel meer kost dan dat wat wij ervoor betalen is de hamburger en een fastfood keten. Gemiddeld kosten die 3,50 euro. Maar er komen veel meer kosten bij kijken. Onderzoeker Raj Patel probeert in zijn boek De waarde van niets de lezer ervan te doordringen dat alleen de prijs niet alles zegt. De hamburger bestaat voor een groot deel uit landbouwsubsidies. Daarnaast zijn er eindeloze hoeveelheden water nodig geweest om het de groenten die erop zitten te laten groeien en de koe groot te brengen. En diezelfde koeien zorgen ook voor een enorme uitstoot van fosfaten en methaan en dat is belastend voor het milieu. Dus alles bij elkaar opgeteld, zou zo’n hamburger rond de 200 dollar moeten kosten. Uiteindelijk betalen wij zelf de rekening. Door belastingen en de komende jaren stijgen onze zorgkosten.

“Ga naar de lokale boer. Als het van dichtbij komt dan weet je zeker dat er niet allerlei milieubelasting in de vorm van transport aan te pas komt. Koop groenten van het seizoen en kijk goed op de verpakking waar groenten en fruit zijn geteeld”, aldus Seidell.

Jaap Seidell bespreekt dit onderwerp op 12 december 2018 in Tijd voor MAX.