Patrick Wessels: ‘Waarom we liever pijn vermijden dan geluk najagen (zelfs op vakantie)’

Je leert veel van anderen door simpelweg te kijken naar hoe mensen leven. Iets dat ik sterk ervoer tijdens een vakantie naar Madagaskar. Waar ik kinderen op blote voeten zag voetballen op een dor veld vol diepe kuilen. Luid lachend, net als hun ouders die met wat er voorhanden was hun huisjes probeerden waterdicht te maken. Zichtbare armoede en wat wij op z’n minst ‘uitdagende’ omstandigheden zouden noemen. Door hen ontspannen vanzelfsprekend geaccepteerd, zonder enige vorm van fatalisme.

Terug in Nederland viel me daardoor extra op hoe wij omgaan met onzekerheid. Bijvoorbeeld als het gaat om vliegangst of het kiezen van de juiste stoel om comfortabel te reizen. We doen er alles aan om mogelijke problemen te voorkomen. Niet gek, omdat we als mensen veel gevoeliger zijn voor water mis kan gaan dan wat er goed zou kunnen uitpakken.

Verlies weegt zwaarder dan winst

In de psychologie noemen we dat verliesaversie. Het idee is eenvoudig: verlies doet meer pijn dan winst ons aan plezier oplevert. Dus stel dat u een tientje vindt op straat. Leuk, natuurlijk. Maar als u een andere keer een tientje verliest voelt dat niet als ‘quitte’. Het voelt als balen. Omdat het evolutionair gezien veel belangrijker was om te voorkomen dat we werden opgegeten, dan om iedere dag zelf een lekker extra hapje te vinden.

Dus plannen we onze vakantie? Dan proberen we vooral te voorkomen dat er iets mis kan gaan. We kiezen liever voor de bekende camping waarvan we weten dat het er ‘oké’ is. Dan voor een onbekend dorpje dat misschien prachtig is, maar ook risicovol voelt. En we pakken een EHBO-kit in alsof we een bergexpeditie gaan doen, voor het geval dat. We verzekeren onze bagage en scrollen door tientallen hotelreviews, totdat we onszelf kunnen overtuigen dat het ‘veilig’ aanvoelt.

De prijs van zekerheid

Er is niets mis met een goede voorbereiding. Maar het begint te knellen zodra het vermijden van mogelijke problemen ons sterker drijft dan het openstellen voor een bijzondere ervaring. Als we structureel kiezen voor comfort in plaats van verrassing. Waardoor we ons geluk niet meer najagen.

De mensen in Madagaskar kennen geen zekerheid. Laat staan comfort. Ze kunnen daar niet anders, maar gaan heel anders om met het onbekende. Ze worden gedwongen om avontuurlijker te zijn, dus passen hun mindset daarop aan.

In Nederland kunnen we wél kiezen. Maar juist die vrijheid zorgt ervoor dat we ons in allerlei bochten wringen, om risico’s uit te sluiten. We vermijden de ‘foute’ stoel in het vliegtuig. Omdat we spijt willen vermijden. Waardoor we ons gevoel van vrijheid ongemerkt uit het oog verliezen.

Geen garanties

We zijn dol op garanties. Voor onze gezondheid, vakanties en zelfs voor het verstoppen van de sleutel van de voordeur. Het idee van controle stelt ons gerust.

Terwijl we soms juist iets kunnen leren van de kinderen op het dorre voetbalveld. Of de ouders die gebruik maken van wat er voorhanden is. Omdat er onverwacht geluk kan ontstaan als we niet alles proberen te controleren.

Dus laten we niet altijd alles vanuit de mogelijke min berekenen. Maar uitgaan van wat er te verkrijgen valt. Zelfs als we dat vooraf niet weten. Door het op z’n beloop te laten. Door te accepteren wat er op dat moment voorhanden is. Omdat we daar dan extra van genieten.

Consumentenpsycholoog Patrick Wessels combineert nieuwsberichten, wetenschappelijke artikelen en praktische tips, om dieper op de consumentenpsychologie in te gaan. Lees hier alle columns van Patrick Wessels. 

(Foto: Shutterstock)