Patrick Wessels: ‘Waarom ruikt citroen naar ‘schoon’?(En hoe u uw partner verleidt om vaker schoon te maken)’

De vloer glanst alsof deze net is gedweild en het aanrecht reflecteert in het ochtendlicht. Door het hele huis hangt een prikkelende citroengeur: fris en strak. U ademt diep in. Ja, dit voelt schoon. Maar, wat als u eerlijk bent en kritisch kijkt? Heeft u echt schoongemaakt?

We poetsen eigenlijk niet voor de bacteriën, maar voor onze neus. Omdat ‘schoon’ voor ons brein vooral een gevoel is, in plaats van harde werkelijkheid. Daarom ruikt schoon naar citroen, lavendel of dennennaalden.

Zonder geur voelt het niet ‘af’

Zelfs als een oppervlak perfect steriel is, zonder de geur van schoon voelt de klus niet af. Geur vormt een shortcut naar hygiëne, omdat ons brein daarop is ingesteld. Maar, daardoor kan de geur ook misleiden. Als het fris ruikt gaan we er vanuit dat het schoon is. Terwijl dat niets hoeft te zeggen over de aanwezigheid van micro-organismen of ander vuil.

We vertrouwen onze neus meer dan de feiten. Omdat we perceptie verwarren met realiteit. We geloven de geur in plaats van dat we controleren op zuiverheid. Iets waar fabrikanten handig op inspelen, met hun schoonmaakmiddelen en frisse sprays. Ze verkopen vooral het ‘gevoel van schoon’.

Wat zegt de wetenschap?

Er is veel onderzoek gedaan naar geur en hoe die ons oordeel over reinheid beïnvloedt. Bijvoorbeeld bij experimenten waarbij proefpersonen geuren zoals citroen, den, rook en ui beoordeelden op ‘schoonheid’ en associaties met hygiëne. Dennennaalden en citroen werden significant ‘schoner’ beoordeeld dan andere geuren.

In een ander experiment werd een reinigingsgeur toegevoegd aan een virtuele omgeving (VR). De ‘schone’ geuren motiveerden daar tot snellere en meer intensieve schoonmaakacties. Geur zet dus niet alleen onze perceptie op scherp, maar kan in de juiste context ook gedrag activeren.

Geur werkt als een psychologische marker. Het brein hecht betekenis aan geur en verwerkt die zónder bewuste tussenkomst. De geur van schoon vormt een sensory substitution, dus een vervanging voor wat in onze beleving objectieve hygiëne zou moeten zijn.

De geuren van schoon

Dat werkt bijvoorbeeld in de keuken, net als in andere omgevingen:

• Kleding: een shirt dat naar wasmiddel ruikt voelt schoner dan hetzelfde shirt zonder geur, ook al zijn ze beide net gewassen.
• Hotels: een frisse en schone geur bij binnenkomst geeft het gevoel van een nettere kamer, onafhankelijk van hoe goed er is schoongemaakt.
• Supermarkten: geuren kunnen hongerig maken, producten aantrekkelijker laten ogen of de perceptie van kwaliteit beïnvloeden.

Ruikt het fris of is het schoon?

Om ons minder te laten beïnvloeden helpt het om te beginnen met de feiten. Gebruik een schone doek, een desinfecterend middel en heet water. De objectieve stappen om daadwerkelijk schoon te maken.

Gebruik eventueel af en toe geurloze schoonmaakmiddelen, om te trainen op visuele of tastbare indicatoren, zoals stof of vlekken. Geur kan daarna bevestigen dat de taak klaar is, maar zou niet moeten bewijzen dat het schoon is. Uiteindelijk helpt het om stil te staan bij ons gevoel. Als het fris ruikt en daardoor schoon aanvoelt, denk er dan even bewust over na. Wat is er werkelijk gedaan om schoon te maken?

Ten slotte de tip om uw partner te verleiden om meer schoon te maken. Alleen de geur van citroen is daarbij voldoende. Het motiveert om meer en intensiever schoon te maken. Dat wil zeggen, in een niet (te) rommelige omgeving. Ruim alvast op en gebruik dan wat schoonmaakmiddel met de geur van citroen om een paar meter flink te boenen. Die geur motiveert om verder te gaan. Handig, als die schoonmaakklus anders lijkt te blijven liggen.

Consumentenpsycholoog Patrick Wessels combineert nieuwsberichten, wetenschappelijke artikelen en praktische tips, om dieper op de consumentenpsychologie in te gaan. Lees hier alle columns van Patrick Wessels. 

(Foto: Shutterstock)