De voor eeuwig jonge Barbie viert 65e verjaardag

Barbie is 65 jaar geworden. Op 9 maart 1959 wordt op de speelgoedbeurs The Toy Fair in New York de plastieken pop ‘geboren’. Al in het 1e jaar ligt Barbie met 350.000 Barbiezusters in evenzoveel meisjeskamers. De Barbiepop is één van het meest succesvolle soorten speelgoed ooit uitgebracht.

Er zullen maar weinig meisjes zijn die nooit een Barbiepop hebben gehad of ermee hebben gespeeld. En dat is ook niet zo verwonderlijk als men bedenkt dat er meer dan een miljard van zijn verkocht in 150 landen. Mattel, de maker van de pop, zegt 3 Barbies per seconde te verkopen. Barbie is daarmee het meest winstgevende product van de speelgoedmaker: in 2015 schat Barbie USA dat in dat jaar de pop Mattel een bedrag heeft opgeleverd van 1,354,568,500 dollar! Maar liefst 92 procent van de Amerikaanse meisjes tussen de 3 en 12 jaar heeft een Barbie of heeft er één gehad.

Barbie heeft de speelgoed business veranderd: de aanverwante zaken van Barbie zijn in de loop der tijd net zo belangrijk geworden als de pop zelf, zoals haar accessoires, haar kleding en Barbies vrienden. Hierdoor is een nieuwe markt ontstaan. Barbie heeft een maatschappelijke invloed gehad met haar vrouwelijke onafhankelijkheid, haar bezittingen en haar luxueuze, geïdealiseerde levensstijl die kan worden beleefd met een grote hoeveelheid vrienden. Sinds 1987 is Barbie te zien in animatiefilms, op televisie, in videospelletjes en in de muziek.

Sexy Bild Lilli als voorbeeld voor Barbie

Het bedrijf Mattel wordt in 1945 opgericht door Harold Matson en het echtpaar Elliot en Ruth Handler. Ze beginnen met het vervaardigen van cadeauartikelen, maar gaan na verloop van tijd poppenmeubels produceren. Ruth ziet haar dochter Barbara en haar vriendinnen spelen met papieren poppen die er uitzien als baby’s of kleuters. Ze ziet een gat in de markt en wil een pop ontwerpen met de eigenschappen van een vrouw. Als Ruth met haar kinderen in de jaren 50 op vakantie is in Europa, ziet ze een Duitse Bild Lilli pop in een etalage staan. Deze pop ziet eruit als een volwassen vrouw.

De pop is gebaseerd op een strip voor volwassenen die verschijnt in het Duitse boulevarddagblad Bild. Lilli is in eerste instantie dan ook bedoeld voor mannelijke volwassenen als grap. De Bild Lilli pop fungeert deels als voorbeeld voor Barbie. Later zal Mattel de rechten kopen van de Bild Lilli pop, waarmee die uit de schappen verdwijnt.

Lilli is echter niet het meisje dat later qua levensstijl als voorbeeld zal dienen voor Barbie: in de strip is ze een sletterige, brutale jonge vrouw die haar schoonheid gebruikt om mannen financieel uit te kleden. De pop is verkrijgbaar in 2 maten variërend van 7.50 mark tot 12 mark, een groot bedrag in die tijd. In een Duitse brochure uit de jaren 50 staat dat Lilli ‘altijd discreet’ is en dat haar garderobe haar maakt tot een ‘ster in iedere kroeg’. Lilli heeft een wespentaille, grote borsten, een brutale paardenstaart en een pruilmondje, kortom: Lilli is de droom van iedere man. Seks verkoopt, ook in het naoorlogse Duitsland, want de strip is een groot succes en van de pop gaan er 130.000 van over de toonbank.

Later groeit de pop wel uit tot een kinderspeeltje als ze een uitgebreide garderobe krijgt, er poppenhuizen voor Lilli te koop zijn evenals meubels in verschillende soorten en maten. Lilli wordt in verschillende landen in Europa en ook in de Verenigde staten verkocht als kinderspeelgoed. In Duitsland is dat later dus ook het geval al zijn ze daar de sexy oorsprong van de Lilli niet vergeten.

Barbie wordt ‘geboren’

Ruth Handler koopt in Europa een paar Lilli’s. In die tijd zijn er in de Verenigde Staten geen poppen voor kinderen die er uitzien als volwassenen. Lilli is de pop die Ruth in haar hoofd heeft als speelgoed voor meisjes. Ruths dochter Barbara kan tijdens het spelen met poppen alleen maar fantaseren dat ze een moeder is, in tegenstelling tot haar zoon die met zijn speelgoed alles kan zijn wat hij wil. De pop met volwassen eigenschapen moet meisjes leren dat ook zij alles kunnen worden wat ze willen, hetgeen een tamelijk radicaal idee is in 1959. Bij thuiskomst in de Verenigde Staten herontwerpt ze samen met ontwerper Jack Ryan de pop. Die krijgt een nieuwe naam, Barbie, naar Ruths dochter Barbara. Barbie krijgt zelfs een heuse geschiedenis.

Babie wordt geïntroduceerd op de speelgoedbeurs The Toy Fair in New York op 9 maart 1959. Dat is tegelijk de geboortedatum van de pop. De uitgever Random House geeft een aantal boeken uit over Barbie. Daarin staat dat ze is geboren in de fictieve plaats Willows in de staat Wisconsin en dat haar volledige naam Barbara Millicent Roberts luidt. Haar ouders zijn George en Margaret Roberts. Barbie heeft de Willows High School doorlopen. Haar vriend Ken Carson, met wie ze een relatie heeft, wordt in 1961 geïntroduceerd of geboren zoals u wilt.

Ken en Barbie

Barbie heeft in de loop der tijd meer dan 40 huisdieren gehad, waaronder katten, honden en een zebra. De carrières van Barbie lopen uiteen van model, arts, presidentskandidaat, coureur en olympisch atleet tot dierenarts, piloot en stewardess. Ze heeft ongeveer 180 verschillende beroepen gehad. In haar garage staan onder meer Chevrolet Corvettes en Jeeps.

Barbie heeft ook broertjes, zusjes, neefjes en nichtjes gekregen alsmede een grote variatie in vrienden. Daarnaast zijn die vrienden in de loop der jaren diverser in afkomst geworden, getuige de Spaans-Amerikaanse Teresa en de Afrikaans-Amerikaanse Christie.

In 1961 klaagt de licentiehouder van Lilli Mattel aan wegens het kopiëren van Lilli. Ook zou Mattel claimen de pop te hebben uitgevonden. Het geschil wordt in 1963 bijgelegd en in 1964 koopt Mattel het copyright alsmede de patenten op de Lilli-pop.

Kritiek

Barbies uiterlijk verandert in de loop der tijd. Een aanpassing vindt plaats in 1971: Barbie ogen staan voortaan recht vooruit in plaats van naar de zijkant gericht. Ze krijgt in 1997 een bredere taille toegemeten. De grootste wijziging vindt plaats in 2016. Dan presenteert Mattel 3 nieuwe Barbies: één met meer rondingen, één met langere benen en een wat kleiner model. Tevens doet Mattel meer aan diversiteit doordat de pop 7 verschillende tinten verkrijgbaar is met 22 verschillende oogkleuren en 24 verschillende haarstijlen. Ongeveer 55 procent van de tegenwoordig wereldwijd verkochte Barbies hebben noch blond haar noch blauwe ogen. De traditionele Barbie blijft overigens gewoon te koop. De speelgoedmaker reageert hiermee op de kritiek die de pop in de loop der tijd heeft gekregen.

Die kritiek richt zich voornamelijk op de onrealistische, onhaalbare lichaamsvormen en –afmetingen van Barbie. De Barbiepop is gemaakt op een schaal van 1:6. Omgerekend naar ware menselijke grootte betekent dit dat Barbie een borstomvang heeft van 91.5 centimeter, een taille van 45.5 centimeter en heupen van bijna 84 centimeter omvang. Volgens een onderzoek van het University Central Hospital in Helsinki zou een echte vrouw met deze vormen 17 tot 22 procent lichaamsvet tekort hebben om te menstrueren. Barbie zou daarmee onrealistische lichaamsvormen promoten hetgeen zou kunnen lijden tot anorexia bij meisjes.

In 2006 verrichten onderzoekers Helga Dittmar, Emma Halliwell, en Suzanne Ive een onderzoek naar hoe poppen het zelfbeeld bepalen van jonge meisjes. Eén groep krijgt foto’s van Barbie te zien, de andere van een pop met meer realistische lichaamsvormen. Het onderzoek wijst uit dat meisjes die aan Barbies worden blootgesteld, een lagere eigenwaarde hebben dan meisjes die meer realistisch uitziende poppen krijgen voorgeschoteld.

Er bestaat zelfs een heus Barbie-syndroom: een wens om er fysiek zo uit te zien als Barbie met de daarbij behorende levensstijl. Het syndroom kan leiden tot verschillende eetstoornissen alsmede een obsessie met cosmetische chirurgie. De Braziliaanse Rodrigo Alves is de mannelijke versie hiervan, hij staat bekend als een levende versie van Ken.

Barbie als verzamelobject

Mattel schat dat er over de hele wereld meer dan 100.000 verzamelaars zijn van Barbiepoppen. Ongeveer 90 procent daarvan zijn vrouwen met een gemiddelde leeftijd van 40 jaar. Ze kopen meer dan 20 poppen per jaar met een waarde van meer dan 1.000 dollar. Op een veiling in 2006 van het veilinghuis Christie’s wordt een perfecte pop uit 1959 geveild voor 4.300 euro. De pop is één van de 4.000 poppen die worden geveild voor de Nederlandse verzamelaar Ietje Raebel en haar dochter Marina. Op diezelfde veiling wordt uit diezelfde collectie een Barbie in avondjurk uit 1965 geveild voor een bedrag van 13.500 euro.

Poppen uit de collectie van Ietje Raebel en haar dochter Marina.

Maar het kan nog gekker, want in 2010 veilt Christie’s New York de duurste Barbie ooit. De pop draagt een zwarte avondjurk en is getooid met een ketting met 1 roze en 3 witte diamanten. Deze Barbie verwisselt van eigenaar voor het bedrag van 302.500 dollar!

Duurste Barbie

In oktober 2011 bevestigt het Guinness World Records dat de Duitse Bettina Dorfmann de grootste Barbie collectie ter wereld heeft. De verzamelaar heeft meer dan 15.000 barbies in haar collectie.

Overigens is de meest verkochte Barbie de Total Hair Barbie uit 1992. Van die versie zijn er meer dan 10 miljoen over de toonbank gegaan.

Icoon

Barbie is een cultureel icoon geworden, iets wat zeldzaam is in de speelgoedwereld. Ze is meerdere keren op verschillende manieren geëerd. Zo is in 1974 een deel van het New Yorkse Times Square een week lang hernoemd tot Barbie Boulevard. De kunstenaar Andy Warhol maakt van de pop een kunstwerk. Het schilderij wordt verkocht voor 1.1 miljoen dollar. Samen met Mattel geeft de Andy Warhol Foundation in 2015 een pop uit, geïnspireerd op zowel Barbie als Andy Warhol. In 2016 wijdt het Musée des Arts Décoratif in Parijs een tentoonstelling aan Barbie.

De positie van de vrouw is sinds 1959 drastisch veranderd. Barbie is meegegroeid en heeft zich ontwikkeld tot een onafhankelijke ‘vrouw’ die zelf wel bepaalt hoe haar leven eruit ziet. Ruth Handler over Barbie: “Barbie heeft altijd verbeeld dat een vrouw keuzes heeft. Zelfs in de beginjaren is het voor haar niet genoeg Kens vriendin te zijn. De kleding bijvoorbeeld heeft ze om een carrière te beginnen als verpleegster, stewardess of nachtclubzangeres. Ik geloof dat de keuzes die Barbie uitbeeldt ervoor heeft gezorgd dat de pop populair is geworden. Niet alleen bij dochters, die de eerste golf van vrouwen in hoge posities zouden worden, maar ook bij moeders.”

Barbie-film

In 2023 verschijnt de film Barbie in de bioscopen. Met Margot Robbie en Ryan Gosling in de hoofdrollen. De film is een doorslaand succes en brengt ruim 1 miljard dollar op.

(Bron: Mattel.com, Trouw.nl, Artnet.com, Globalnews.ca, Spiegel.de, Guinnessworldrecords.com, Time.com, Messynessychic.com, Thoughtco.com, Eenvandaag.avrotros.nl, Wikipedia, ANP, NOS. Foto’s: ANP, Brenda Rocha – Blossom, Indre Pau, MardeFondos / Shutterstock.com )