Spelfouten, waarom we ze maken én over het hoofd zien

Spelfouten maken is menselijk, spelfouten over het hoofd zien ook. Of u nu een tekst van uzelf of van iemand anders terugleest, het kan zomaar gebeuren dat u over een spelfout heen leest. Is daar een verklaring voor?

Van Aalten tot Lithoijen, via Zeeland

In oktober 2022 kruipen de makers van een net geplaatst oorlogsmonument in Aalten door het stof. Op het opschrift staat ‘ter herinnering aan de bevijders van Aalten’: ‘bevijders’ in plaats van ‘bevrijders’ dus. “Heel jammer en we balen er echt van, maar alles afgelasten ging niet meer op zo’n korte termijn”, reageert kunstenares Mirjan Koldeweij tegenover de Gelderlander. “Zeker de namen van de 18 gesneuvelden hebben we talloze keren gecontroleerd. Dat er dan toch een fout in is geslopen, is bijzonder vervelend. We hebben er met 4 man simpelweg overheen gelezen.”

Dit nieuwsfeit uit de Achterhoek staat niet op zichzelf. In Zeeland staan de nodige plaatsnaamborden met spelfouten. In Ouwerkerk staat een ‘r’ te weinig (‘Ouwekerk’), in Aagtekerke juist eentje te veel (‘Aagterkerke’) en Grijpskerke gaat als ‘Grijskerke’ door het leven. En in de wandelbrochure van het Noord-Brabantse Lithoijen, ‘Ondek Lithoijen’, zit de fout juist niet in de plaatsnaam. “Alle credits aan de ambtenaar die ter plekke bedacht om een stickertje over de fout te plakken en de slogan aanpaste: ‘Ontdek Lithoijen opnieuw’”, aldus initiatiefnemer Frans Heeren in gesprek met het Brabants Dagblad.

Lees ook: Raad Gevraagd: “moet ik iets zeggen van de spelfouten in ons clubblad?”

Waarom maken we spelfouten?

Spelfouten zijn dus inderdaad snel gemaakt. Dat komt door hoe ons brein omgaat met taal. Als we bezig zijn met een verhaal, een e-mail of een ander soort tekst, denken we vooral aan wát we opschrijven. De manier waarop we dat opschrijven schiet er dan soms bij in. Het lukt uw brein immers niet om deze 2 complexe taken tegelijkertijd uit te voeren. En dan kan het soms gebeuren dat u een woordje vergeet of verkeerd schrijft.

Waarom zien we spelfouten over het hoofd?

Dat hoeft niet zo erg te zijn, zolang u dit maar kunt corrigeren bij het teruglezen. Maar ook dan kan het zomaar gebeuren dat u diezelfde spelfouten over het hoofd ziet. Als u uw eigen tekst terugleest, weet u wat er staat en wat u kunt verwachten. Uw brein anticipeert tijdens het lezen en gebruikt het zogeheten cognitief gemak. Dat wil zeggen: het geeft de informatie door die u verwacht te lezen, in plaats van wat er daadwerkelijk staat. Als u de tekst van iemand anders doorleest, kan hetzelfde gebeuren. “Fouten ontstaan meestal doordat je je concentreert op iets anders. Als ik in de verhaallijn van een roman zit, ben ik minder gefocust op fouten”, vertelt boekredacteur Willemijn Lindhout aan Editie NL.

Daar komt bij dat we tijdens het lezen niet alle woorden minutieus verwerken. We scannen een deel van het woord en vullen de rest zelf in. In onderstaand voorbeeld ziet u een op het 1e oog volstrekt onleesbare tekst. Maar als u goed leest, kunt u er alsnog prima wijs uit woorden. De 1e en de laatste letter van elk woord staan op de juiste plek en daar heeft ons brein wel genoeg aan.

Volgens een onderzoek aan een Engelse universiteit maakt het niet uit in welke volgorde de letters van een woord staan #communicatie #taal pic.twitter.com/gDvFxLLQzw

— Paul Stamsnijder (@reputatiegroep) September 26, 2017

Hoe voorkomt u dat u spelfouten over het hoofd ziet?

In het cognitief gemak zit het gevaar, want dat zorgt voor verraderlijke spelfouten. U kunt niet altijd op de spellingcorrector van uw pc of telefoon vertrouwen. Die filtert namelijk op woorden die wel of niet in de woordenlijst staan. Maar in welke context ‘leiden’ of juist ‘lijden’ correct is, dat kan de spellingcorrector u niet vertellen.

Zelf scherp blijven en niet toegeven aan cognitief gemak, is dus het devies. Hoe doet u dat? Dat kunt u doen door de tekst even links te laten liggen, om er later weer met een frisse blik naar te kijken. En misschien helpt het om het nalezen iets ingewikkelder te maken, waardoor u er geconcentreerder voor moet zijn. Door een lastig te lezen lettertype of een andere achtergrond te kiezen bijvoorbeeld.

Overigens hebben wij ergens in dit artikel expres een spelfout verstopt. Heeft u hem gevonden?

(Bron: De Gelderlander, Omroep Zeeland, Brabants Dagblad, Quest, Editie NL, Twitter: @reputatiegroep. Foto: Shutterstock)