Open been

Boven de 65 jaar heeft 1% van de Nederlanders last van wonden aan het been die slecht genezen, ook wel ‘open been’ genoemd. Wat is het en hoe ontstaat het? 

Slechte genezing

Open been is een wond aan het onderbeen die slecht geneest. Het kan ontstaan door het stoten van het been en een klein wondje dat langzaam groter wordt. Soms ontstaat het spontaan. De wond kan vele centimeters groot worden en ook erg diep. Soms raakt het ontstoken en waardoor koorts ontstaat. Het ziet er vaak wat viezig uit, met wat geel beslag of zelfs zwarte stukjes waar de huid is afgestorven, en vochtig. Het kan ook pijn doen en ’s nachts spierkramp geven. De wond zit meestal aan de voorkant, want daar ligt de huid vlak op het bot en zit er weinig spier onder.

Oorzaak

De oorzaak is een slechte doorstroming door het bloed. Het bloed stroomt van het hart naar de benen via slagaders. Die splitsen zich in steeds kleinere vertakkingen en eindigen in haarvaatjes. Daar vindt de uitwisseling van zuurstof en voedingsstoffen plaats. Daarna wordt het bloed weer afgevoerd in steeds grotere aders. De bloeddoorstroming kan niet goed verlopen als de slagaders vernauwd zijn. Dan komt er te weinig bloed naar de huid toe. Het kan ook zijn dat de afvoer in de aders niet goed verloopt. Dan ontstaat er te hoge druk in het been waardoor de aders wat gaan lekken en het been dik wordt van het vocht. Dat is zichtbaar bij mensen met spataderen. In die spataders werken de kleppen niet meer goed, waardoor de afvoer naar boven, naar het hart terug, stagneert. Dat leidt tot verdikking van de aders , de trossen op het onderbeen. Maar erger is dat de huid daardoor verzwakt wordt en moeilijk geneest van een klein wondje. Mensen met diabetes hebben er veel meer last van.

Behandeling

De bloeddoorstroming kan verbeterd worden door het been te zwachtelen. Daardoor wordt het vocht weggedrukt en kan de zuurstof beter bij de wond komen. Dat zwachtelen is lastig, want het blijft niet goed zitten als het been dunner wordt. De zwachtel moet dag en nacht blijven zitten. Bovendien scheidt de wond vaak vocht af, waardoor het verband regelmatig verwisseld moet worden. Bij dat wisselen moet de wond steeds goed schoongespoeld worden. Soms moet dat zwachtelen dagelijks gebeuren, maar op den duur kan dat enkele keren per week zijn. Dat kan bij de huisarts of bij de thuiszorg. Afhankelijk van het stadium moet het soort verband aangepast worden: soms verband dat het vocht goed opneemt en soms verband dat de wond juist vochtig houdt. Als het been eenmaal dun is, dan kunnen elastische kousen het zwachtelen vervangen.

Lopen verbetert de bloeddoorstroming. Wanneer het been gezwachteld, kom dan in beweging. Lopen of wippen op de hielen. Elke dag een half uur, maar elk uur wel even. De spieren pompen het bloed dan terug naar het hart. Bij het zitten is het goed het been omhoog te leggen. Ook in bed is het hoog leggen van het been goed, door het voeteneinde wat omhoog te zetten of een kussen onder de benen. Dan stroomt het vocht makkelijker weg uit het been. Maar bewegen is toch wel het belangrijkste.

Er zijn geen medicijnen die helpen om een open been te genezen. Plastabletten in nemen met de gedachte het been dunner te maken, helpt ook niet. Wanneer er een ontsteking bij komt, is het verstandig om bij de huisarts om antibiotica te vragen. Tegen de pijn kunnen pijnstillers, paracetamol, ingenomen worden. Gezonde voeding is belangrijk om de wond van goede voedingstoffen te voorzien. En niet roken, want dat bemoeilijkt ook de genezing en verslechtert de bloeddoorstroming.

Wanneer het niet goed behandeld wordt met het juiste verband, dan kan het maanden duren of helemaal niet overgaan. Met de goede behandeling kan het ook een tijd duren, maar is genezing wel mogelijk. Als de wond rood en warm wordt of als de wond veel pijn gaat doen, dan is het aan te raden naar de huisarts te gaan.

Voorkomen

Wanneer men door de spataderen een kwetsbare huid heeft, dan is het goed uit te kijken met stoten. Die huid is vaak wat dunner en wat verkleurd. Het is ook goed om elastische kousen te dagen. Die moeten heel precies worden aangemeten. Ten eerste beschermen die de huid, maar nog belangrijker: ze bevorderen de bloeddoorstroming. Het is wel lastig om ze elke dag aan te trekken en ’s avonds weer uit te trekken, maar ze zijn ter behoud van het been. Lukt het aantrekken niet alleen, dan kan thuiszorg hierbij helpen. Er zijn ook apparaatjes te krijgen die het aan- en uittrekken makkelijker maken. Het is ook mogelijk om de spataderen te laten behandelen. Die kunnen worden weggespoten of onderbonden. Daardoor verbetert ook de bloeddoorstroming. Als de oorzaak vernauwing in de slagaders is, kan oprekken daarvan, dotteren, soms helpen.

Dit onderwerp is besproken in Tijd voor MAX op 6 december 2011.