Galbulten of netelroos: urticaria en angio-oedeem
Zeker 1 op de 10 mensen krijgt gedurende zijn of haar leven wel een keer te maken met een vorm van galbulten oftewel netelroos (urticaria). Bij sommige mensen kan deze huidafwijking ook heel hardnekkig zijn of steeds terugkomen. Het is kortom een net zo vervelende als veel voorkomende aandoening.
Hevig jeukende, rode plekken
Galbulten of netelroos zijn hevig jeukende, verdikte rode plekken op de huid, meestal afgeplat en met een wat rodere rand en een wat bleker centrum. Als het gaat om 1 bult spreken we van een galbult, zijn het er meer dan noemen we het galbulten of netelroos. De medische term is urticaria, naar het Latijnse woord ‘urtica’ voor brandnetel, want de plekken op de huid lijken op de bulten die veroorzaakt worden door brandnetels. Brandnetels bevatten histamine, dezelfde stof die ook een rol speelt bij netelroos. Netelroos komt dus van brandnetel en roos; huiduitslag wordt wel vaker met roos aangeduid (wondroos).
Vaker galbulten bij vrouwen dan bij mannen
Galbulten kunnen variëren in grootte van een speldenknop tot enkele centimeters doorsnee en dat komt ook doordat ze kunnen samenvloeien tot 1 grote verheven plek. Urticaria komt het vaakst voor bij kinderen tussen de 1 en 4 jaar en bij volwassenen 2 keer zo vaak bij vrouwen dan bij mannen. Typerend voor urticaria is dat de bulten komen en gaan, binnen een paar minuten tot enkele uren kunnen ze weer verdwenen zijn en bijna altijd is dat binnen 24 uur het geval. Wel kunnen ze op andere plekken van het lichaam weer opduiken, waardoor het toch lijkt alsof ze langer dan 24 uur blijven bestaan.
Acute en chronische urticaria
Bij urticaria wordt ook onderscheid gemaakt tussen de acute en de chronische vorm. Urticaria ontstaat altijd acuut en duurt in principe kort. Van enkele uren tot enkele dagen. Acute urticaria duurt in elk geval niet langer dan 6 weken. Houden de jeukende bulten wél langer aan of komen ze met korte onderbrekingen steeds weer terug, dan spreken we van chronische urticaria. Dit is het geval bij 5 tot 20 op de 100 mensen, vooral bij mensen tussen de 20 en 40 jaar oud. Ook bij de chronische vorm zijn bij de helft van de mensen de klachten na een jaar weer over en bij de andere helft meestal na 3 tot 5 jaar.
Angio-oedeem
Een speciale variant van urticaria is angio-oedeem. Daarbij ontstaan zwellingen in slijmvliezen of bepaalde huidgedeelten. Meestal huidgedeelten waar de huid niet strak verbonden is met de onderlaag, zoals de lippen, oogleden en de bovenzijde van de handen of de voeten. Ook de slijmvliezen kunnen dus meedoen, zoals van de keel of de tong, of het maag-darmkanaal. Bij angio-oedeem zijn de zwellingen eerder pijnlijk dan jeukend en ze duren meestal ook langer. Soms wel een dag of 3. Als het slijmvlies van het maag-darmkanaal opzwelt kan dat leiden tot hevige buikpijn of diarree. Bij zwellingen in het mond-keelgebied kan in het ergste geval benauwdheid optreden en dan is het goed om snel naar de huisarts te gaan. Urticaria en angio-oedeem komen soms tegelijk voor, maar kunnen ook apart van elkaar optreden.
Waar worden urticaria en angio-oedeem door veroorzaakt?
Urticaria en angio-oedeem ontstaan doordat er stoffen vrijkomen uit zogenaamde mestcellen: cellen die onder andere aanwezig zijn in de huid, slijmvliezen en de longen en die blaasjes bevatten die vol zitten met stoffen zoals histamine. Als gevolg van een allergische reactie, maar ook door tal van andere prikkels, kunnen mestcellen deze stoffen gaan afgeven en die zorgen dan bijvoorbeeld voor irritatie van de zenuwuiteinden in de huid, waardoor jeuk ontstaat, maar ook voor verwijding van de bloedvaten, wat roodheid veroorzaakt. Ook kunnen ze voor lekkage van de bloedvaten zorgen, wat tot zwelling van de omliggende weefsels leidt, want daar hoopt zich dan extra vocht op. Bij angio-oedeem is er sprake van lekkage van de bloedvaatjes in de diepere lagen van de huid, waardoor er niet zozeer bultjes ontstaan, maar meer een uitgebreidere zwelling.
Reacties in het lichaam op prikkels
Het is natuurlijk de vraag waardóór de mestellen die stoffen als histamine of in het geval van angio-oedeem ook wel bradykinine gaan uitstoten. Bij acute urticaria of angio-oedeem kan er sprake zijn van een allergische reactie van het afweersysteem op voeding (bijvoorbeeld noten of pinda’s), medicijnen of een insectensteek, maar ook van intolerantie voor bepaalde voedingsstoffen of medicijnen zoals NSAID’s (bij intolerantie is er geen sprake van een abnormale reactie van het afweersysteem). Soms is een virusinfectie als verkoudheid of buikgriep de oorzaak, vooral bij kinderen is dat vaak het geval. Ook zijn er fysische prikkels die de urticaria of het angio-oedeem uitlokken, zoals blootstelling aan warmte of koude (het eten van een ijsje, waardoor lippen en tong opzwellen), druk op de huid door strakke kleding of een riem, blootstelling aan zonlicht of aan water. Ook hevige inspanning is zo’n fysische prikkel. Ten slotte kent het angio-oedeem ook nog een erfelijke vorm: het hereditair angio-oedeem. Daarbij is een bepaald eiwit in het bloed verlaagd of inactief. Dit eiwit zorgt er normaal voor dat zwellingen worden tegengegaan.
Oorzaak niet altijd te vinden
Bij acute urticaria is het op zich niet zo relevant om precies te weten wat er aan ten grondslag ligt, omdat het beloop zo gunstig is. Het gaat meestal sneller over dan dat je naar de huisarts kunt gaan. Chronische urticaria is natuurlijk wél heel vervelend en daarvan zou je dus wel de oorzaak willen weten. Helaas is die bij ongeveer de helft van de patiënten met chronische urticaria niet te vinden. Die vorm wordt dan ook wel spontane urticaria genoemd. Ook bloedonderzoek levert meestal niets op. Het is vaak wel zo dat chronische urticaria verergert na de inname van bijvoorbeeld NSAID’s, of tijdens inspanning of een infectie, maar deze factoren zelf zijn dan niet de oorzaak. Ook wanneer wél duidelijk wordt dat de chronische urticaria wordt uitgelokt door bepaalde prikkels kun je die meestal niet levenslang vermijden. Iedereen heeft nu eenmaal te maken met koude, warmte, zonlicht, water of fysieke inspanning.
Kan uw huisarts helpen?
Doordat de oorzaak vaak moeilijk te achterhalen of te voorkomen is, zal de huisarts of dermatoloog meestal medicatie voorschrijven. De eerst keus zijn medicijnen die de werking van histamine tegengaan en daardoor de klachten verminderen of volkomen onderdrukken. Als de jeuk heel erg is wordt wel prednison gegeven. Mocht dat niet voldoende werken, dan wordt wel eens montelukast voorgeschreven. Iets wat wordt gegeven aan patiënten met inspanningsastma. Dit middel zou ook de stoffen die urticaria veroorzaken, kunnen remmen. Als dat ook niet helpt kan er maandelijks een onderhuidse injectie met omalizumab worden gegeven. Een middel dat allergische afweerstoffen wegvangt in het bloed, zodat die zich niet op het oppervlak van de mestcellen kunnen binden. De mestcellen zullen dan niet meer hun stoffen uitstoten. Omdat bij chronische urticaria zonder duidelijke oorzaak medicijnen als antihistaminica vaak langdurig moeten worden gebruikt is de richtlijn wel dat de noodzaak van behandeling minimaal elke 3 tot 6 maanden opnieuw moet worden beoordeeld, omdat de ernst van de aandoening kan fluctueren en spontaan herstel op elk moment mogelijk is.
Stel uw vraag aan dokter Ted van Essen
U kunt van dinsdag 19 november tot woensdag 20 november 2019 10.00 uur hieronder vragen stellen aan dokter Ted van Essen over urticaria en angio-oedeem. Andere vragen worden niet beantwoord. Na woensdag 20 november 2019 mag u uiteraard een reactie achterlaten, maar deze wordt niet meer beantwoord. Dit betreft geen persoonlijk consult! De dokter moet u daarvoor immers goed kennen. Dokter Ted helpt u graag met algemene informatie en achtergronden bij het onderwerp dat is behandeld in Tijd voor MAX.
U moet zich eerst registreren en inloggen om uw vraag te stellen. Uw e-mailadres is niet zichtbaar voor anderen en u kunt een fictieve naam opgeven. De naam die u achterlaat is wel zichtbaar. Ter bescherming van uw privacy verzoeken wij u persoonlijke gegevens niet te vermelden in uw bijdrage.