Hoe ontstaat zweepslag?

Heel simpel gezegd is zweepslag een scheur in een spier. Dat is op zichzelf niet heel ernstig, maar u kunt er wel veel last van hebben. Het komt in Nederland jaarlijks zo’n 70.000 keer voor, dus veel mensen krijgen er op een of andere manier mee te maken. Maar hoe ontstaat het en is er iets aan te doen? Dokter Ted van Essen geeft antwoord. 

Scheur in een spier

Zweepslag is zoals gezegd een scheur in een spier. Het kan gaan om een gedeeltelijke (kleine) scheur, of een grote scheur waarbij de spier helemaal is afgescheurd. Als een spier scheurt, scheuren niet alleen de vezels van de spier, maar ook de bloedvaatjes en de lymfevaatjes rondom de plaats van scheuring. Daardoor loopt er bloed en lymfevocht in het lichaamsdeel waar de gescheurde spier zich bevindt. Het lichaamsdeel kan hierdoor blauw worden door het bloed of opzwellen. Die blauwe plek ontwikkelt zich vaak wat lager dan de plek van de zweepslag, omdat het bloed door de zwaartekracht naar beneden zakt. Zweepslag is zeer pijnlijk. De acute, scherpe pijn bijvoorbeeld in de kuit, zorgt er direct voor dat u geen stap meer kunt verzetten. Soms horen mensen het zelfs echt ‘knappen’. Zweepslag kan zich overal voordoen. In de nek, de rug, het bovenbeen of in de bil. Toch denken we bij de term zweepslag meestal aan de kuit. Maar ook een plotselinge pijn in de nek, een stijve nek dus, kan een spierscheurtje zijn. Ook spit, acute pijn in de rug, kan op een spierscheurtje berusten. Aan de achterkant van het bovenbeen heet het een hamstring blessure, die bij voetballers veel voorkomt. Maar ook aan de voorzijde kunnen de spieren scheuren. Bij zweepslag van de kuit is er sprake van een hele of gedeeltelijke scheuring van de musculus gastrocnemius, oftewel de oppervlakkige kuitspier. Hierbij gaat het meestal om het binnenste deel, ter hoogte van de overgang van de spier naar de achillespees. Zo’n scheur is meestal klein, 1-3 centimeter, maar kan ook groter zijn en soms kan een spier zoals gezegd helemaal afscheuren. Dan is het vaak een achillespeesruptuur.

Oorzaak

De oorzaak is niet in alle gevallen makkelijk vast te stellen. Het kan u overkomen als u rustig wandelt of zelfs stilstaat. Vaker ontstaat de zweepslag bij een onverwachte, abrupte beweging of een plotselinge krachtsinspanning. Het gaat dan meestal om een beweging die u zelf niet ziet aankomen, zodat de betreffende spier er eigenlijk niet op is voorbereid. Meestal gebeurt het gewoon tijdens het sporten, wanneer er plotseling een sprintje moet worden getrokken of een snelle beweging moet worden gemaakt. Vaak zijn er sporten bij betrokken waarbij vanuit stilstand moet worden versneld, zoals voetballen en tennis.

Warming-up of niet?

Vaak wordt aangenomen dat een goede warming-up, rekken en stretchen van te voren een zweepslag kan voorkomen. Maar eigenlijk is daar geen hard bewijs voor. Er zijn zelfs aanwijzingen dat statisch rekken de spierkracht kan verminderen. Daarentegen lijkt leeftijd wel een rol te spelen. Het zijn veelal sporters van middelbare leeftijd die erdoor worden getroffen. Er wordt wel gedacht dat de verminderde belastbaarheid van spierweefsel op oudere leeftijd een belangrijke oorzaak kan zijn van zweepslag. Het komt voor dat mensen een paar dagen vóór de daadwerkelijke blessure al een vermoeid gevoel in hun kuit bespeuren. Over het algemeen lopen mannen een groter risico, maar vrouwen die altijd op hoge hakken lopen en dan ineens op platte schoenen kunnen het ook krijgen.

Behandeling

De eerste 24 uur nadat het gebeurd is, is het van belang om het been hoog te leggen en de aangedane plek te koelen. Dit kan bijvoorbeeld met een ice-pack. Doe dit meerdere keren per dag een minuut of 15. Dat verlicht de pijnklachten en vermindert de zwelling. Verder is rust houden de eerste paar dagen belangrijk om de gescheurde spier te laten herstellen. Maar de pijn zorgt er automatisch wel voor dat u zo weinig mogelijk beweegt. Ga de plek niet masseren, want daardoor kan de spier verder beschadigd raken. Na 4-8 dagen kunt u voorzichtig proberen het been weer te belasten. Als dat redelijk gaat is het wel goed om weer wat meer te gaan bewegen. U kunt beginnen met wat lichte oefeningen, bijvoorbeeld rondjes draaien met uw voet of de voet beurtelings optrekken en naar beneden drukken. Het mag wel een beetje gevoelig zijn maar moet nooit echt pijn doen. Soms adviseren artsen ook een hakverhoging om de kuitspier te ontlasten.

Herstel

Normaal gesproken geneest een zweepslag met rust vanzelf binnen 4- 8 weken. Dit is overigens wel sterk afhankelijk van de ernst van de blessure. Als de klachten niet binnen een paar weken verbeteren is het goed om een (sport)arts of fysiotherapeut om advies te vragen. Voor sporters geldt dat een echte terugkeer naar het oude niveau zeker een aantal maanden gaat duren. En na een spierscheuring blijft bijna altijd littekenweefsel aanwezig zodat een zwakkere plek in de kuitspier op de loer blijft liggen. Puntje van aandacht is overigens wel dat er goed moet worden opgelet of het echt gaat om een zweepslag, en niet om een afgescheurde achillespees. Die moet namelijk met gips of een operatie worden behandeld. Het verschil is soms moeilijk te zien.

Dit onderwerp wordt besproken in Tijd voor MAX op dinsdag 13 november 2018.

–

Stel uw vraag aan dokter Ted van Essen

U kunt van dinsdag 13 november tot woensdag 14 november 2018 10.00 uur hieronder vragen stellen aan dokter Ted van Essen over zweepslag. Andere vragen worden niet beantwoord. Na woensdag 14 november 2018 mag u uiteraard een reactie achterlaten, maar deze wordt niet meer beantwoord. Dit betreft geen persoonlijk consult! De dokter moet u daarvoor immers goed kennen. Dokter Ted helpt u graag met algemene informatie en achtergronden bij het onderwerp dat is behandeld in Tijd voor MAX.

U moet zich eerst registreren en inloggen om uw vraag te stellen. Uw e-mailadres is niet zichtbaar voor anderen en u kunt een fictieve naam opgeven. De naam die u achterlaat is wel zichtbaar. Ter bescherming van uw privacy verzoeken wij u persoonlijke gegevens niet te vermelden in uw bijdrage.