Patrick Wessels: ‘Waarom nog niemand aan kerst wil denken (tot het te laat is)’

Een gezins-app met 12 meningen, maar begin december nog geen plan gemaakt. Waarom wint uitstelgedrag het ieder jaar van alle goede bedoelingen? ‘Dat spreken we nog wel even af’, klinkt het luchtig. En dan gebeurt er… Niets. Tot de slager geen bestellingen meer accepteert of zelfs de gourmetstellen overal zijn uitverkocht.

Wat doen we met Sinterklaas, kerst en oud en nieuw?

Veel van de feestdagen-stress organiseren we ironisch genoeg helemaal zelf. Niet omdat we Sinterklaas en kerst niet belangrijk vinden, maar omdat ons brein niet houdt van gedoe in de toekomst. Het is een voorbeeld van de present bias. We kiezen liever voor het gemak van nu, zelfs als dat later kan leiden tot ongemak. Nu geen discussie voeren over wie wat meeneemt of waar we zullen eten, voelt prettiger dan er samen voor gaan zitten en nadenken over wat er geregeld moet worden.

De illusie van een lege agenda

Extra uitdaging: onze stellige overtuiging dat we later veel meer tijd zullen hebben dan nu. Een lege agenda-illusie, waardoor volgende week altijd rustiger lijkt dan deze. Tot die week aanbreekt. En de dagen net zo vol blijken te zitten. Het is hetzelfde mechanisme waardoor we ‘morgen gaan starten met sporten’ en ‘volgende maand beginnen met opruimen’.

Het uitstelgedrag manifesteert zich in december extra sterk. Omdat we de feestmaand graag ontspannen vieren, dus het liefst nog niet te veel plannen. Zo creëren we het tegenovergestelde van wat we zoeken. Het leidt tot stress, gehaast en last-minute oplossingen. Een kerststress-paradox in volle glorie. Waarvoor gelukkig een paar slimme psychologische tips bestaan.

Zo krijgt u de familie wel in beweging

De 1e tip? Maak plannen onderdeel van de voorpret. In plaats van de sfeer te bederven met een ‘moet’ (‘we moeten nog plannen’), draai het eens om: ‘zullen we zondag een wijntje doen en alvast wat ideeën uitwisselen?’ Zet alvast wat kerstmuziek op of pak de pepernoten erbij. Maak het gezellig, omdat de weerstand kleiner wordt als iets leuk is om naar uit te kijken.

Een 2e tip: gebruik het commitment-effect. Anderen voelen zich meer betrokken als ze ergens actief mee instemmen. Dus laat iedereen ideeën aandragen, in plaats van zelf een voorstel op te leggen. Wie iets inbrengt of ‘ja’ zegt, is daarna minder geneigd om af te haken of toch nog te wijzigen.

De 3e tip is social proof, waar u slim mee kunt spelen. We zijn kuddedieren, dus volgen graag wat anderen doen. Deel in de gezins-app dat de buren of jullie goede vrienden het op een leuke manier met elkaar hebben geregeld. Reken maar dat dat motiveert.

Begin vroeg en maak er iets leuks van

Plannen is misschien niet sexy. Of zo leuk als het huis versieren en de kerstboom opzetten. Maar zonder planning gaat de magie van momenten verloren in van alles wat er op het laatste moment geregeld moet worden. Dus begin liever vroeg en maak er iets leuks van. Een eerste stap naar de feestdagen zelf, waarbij u de anderen betrekt.

Want laten we eerlijk zijn, een luchtig ‘we plannen het nog wel’ is eigenlijk een vorm van collectieve zelfbedrieging. Dus schenk chocolademelk of een goed glas wijn en pak de planner erbij. Laten we het dit jaar anders doen, om de stress voor te zijn en er samen ontspannen naar uit te kijken.

Consumentenpsycholoog Patrick Wessels combineert nieuwsberichten, wetenschappelijke artikelen en praktische tips, om dieper op de consumentenpsychologie in te gaan. Lees hier alle columns van Patrick Wessels. 

(Foto: Shutterstock)