Patrick Wessels: ‘Waarom hebben we toch zo’n behoefte aan voorspelbaarheid, aan het hebben van controle?’

Plannen maken voelt vaak als een tweede natuur. Neem het familieweekend waar duidelijke afspraken en een neutrale kamerindeling ervoor gaan zorgen dat het gezellig blijft. Of met een plan om uw humeur te verbeteren, dankzij 7 tips voor wandelen, gezond eten en ademhalingsoefeningen. U heeft het allemaal zelf in de hand, u heeft de controle, toch?

Controle, of toch niet?

Het voelt voor veel mensen prettig om ons leven te organiseren, zoals een strak schema in Excel. Maar, ons brein werkt niet altijd mee zoals we zouden willen. Sterker nog, eigenlijk houdt ons brein ons op een slimme wijze voor de gek. Wij ervaren het gevoel van controle, terwijl er eigenlijk heel andere krachten aan het werk zijn.

Illusie van controle

Het is de psychologische illusie van controle. Een hardnekkig idee, dat we meer grip hebben op de uitkomst van situaties, dan het geval is. Het klinkt misschien onschuldig. Maar het beïnvloedt veel keuzes die we iedere dag maken. Van relaties tot de boodschappen. En van onze gezondheid tot de plannen voor een familieweekend. Of neem ons humeur. Natuurlijk hebben beweging, zonlicht en een fijn gesprek hun invloed. En is het een goed idee om daar bewuster mee bezig te zijn (handig, gebruik deze 7 tips!).

Wat we ondertussen vergeten is dat onze stemming wordt beïnvloed door honderden kleine prikkels, iedere dag weer. Het merendeel blijft onder de radar, omdat ons brein die wegfiltert. Automatisch, en zelfs zonder dat we daarom hebben gevraagd. U herkent het misschien wel: één blik of één grapje op het verkeerde moment kan de sfeer doen laten kantelen. Niet omdat u iets verkeerd deed. Maar omdat de sociale dynamiek zich niet laat regisseren.

Behoefte aan voorspelbaarheid

Wat er meespeelt is onze behoefte aan voorspelbaarheid. Omdat het brein niet houdt van onzekerheid. We creëren verhalen, structuren en stappenplannen. Om de chaos te temmen. Dat werkt in theorie, maar de praktijk blijkt vaak anders. Er is één variabele die zich niet laat regisseren: emotie. Door een misverstand. Of een vergeten verjaardag.

Natuurlijk pleit ik niet tegen plannen of positieve gewoonten, die vaak goed werken. Integendeel. Maar, we zouden ons beter psychologisch bewust kunnen zijn. Om te herkennen wanneer we trappen in de val van schijnzekerheid. Zodat we beter snappen waarom we ons druk maken om zaken die we toch niet kunnen controleren. En waarom we het lastig vinden om ruimte te laten voor wat we toch niet kunnen sturen.

Mentale flexibiliteit

Pas dan ontstaat er echt rust. Voor anderen, en voor uzelf. Dus de volgende keer dat u denkt ‘Als ik dit goed aanpak, dan..’ Stel uzelf dan ook de vraag ‘Wat als het anders loopt? Hoe kan ik daarmee omgaan?’ Dat is geen zwakte of een gebrek aan vertrouwen. Het is mentale flexibiliteit, die we nodig hebben omdat controle maar een illusie is. De wereld houdt zich zelden aan onze plannen. En zeker het familieweekend niet.

Consumentenpsycholoog Patrick Wessels combineert nieuwsberichten, wetenschappelijke artikelen en praktische tips, om dieper op de consumentenpsychologie in te gaan. Lees hier alle columns van Patrick Wessels. 

(Foto: Shutterstock)