Josine Droogendijk: ‘Kennen koninklijke paleizen ook een glazen plafond?’

Wie erft de troon? Die vraag is de afgelopen decennia flink gemoderniseerd. De tijd dat de kroon bij voorkeur op een mannenhoofd geplaatst werd, is bij veel monarchieën voorbij. Maar let op: de uitzonderingen bestaan nog, het glazen plafond is niet overal verdwenen. Josine Droogendijk zet de regels – en de dwarsliggers – op een rij.

Wilhelmina was een ‘noodoplossing’

Zou u een noodoplossing willen zijn? Een uiterst redmiddel, omdat er simpelweg geen andere opties meer zijn? Op 10-jarige leeftijd werd dit de werkelijkheid voor Wilhelmina. Haar vader had weliswaar drie zonen gekregen bij zijn eerste vrouw, Sophie, maar die waren al overleden voor koning Willem lll in 1890 het leven liet. Het voortbestaan van de familielijn kwam zo op de schouders van de jonge Wilhelmina terecht. Terwijl haar seksegenoten nog niet eens naar de stembus mochten, kreeg zij de scepter van ons land in haar handen gedrukt.

Glazen plafond aan diggelen

Uiteindelijk duurde het nog bijna 100 jaar voor het glazen plafond van het Oranjepaleis definitief in diggelen werd geslagen. Pas in 1983, ten tijde van koningin Beatrix, werd de Grondwet aangepast en verdween de voorrangsregel voor mannelijke troonopvolgers.

Positie inleveren

In Zweden werden de wetten rondom erfopvolging ook rond die tijd gemoderniseerd. Dat ging helaas niet zonder slag of stoot. De eerstgeborene van koning Carl Gustaf was een meisje, Victoria. Bij haar geboorte stond ze bovenaan de lijst van erfopvolging. Toen 2 jaar later haar broertje Carl Philip werd geboren, moest ze haar positie echter inleveren. Zweden zou opnieuw een koning krijgen.

Toen de Grondwet in 1979 werd aangepast, besloot Zweden dat Victoria haar plekje terug zou krijgen. Koning Carl Gustaf had het daar moeilijk mee. In 2023 liet hij zich nog kritisch uit over de stoelendans. Wetten zouden niet met terugwerkende kracht mogen werken, zo zei hij in een documentaire. Daarmee bracht hij kroonprinses Victoria in een ongemakkelijke situatie.

Gelijk geboorterecht

In Noorwegen wijzigde de wet in 1990. Om een vergelijkbaar debacle te voorkomen, werd besloten dat het gelijk geboorterecht alleen zou gelden voor de prinsen en prinsessen die na de wijziging geboren zouden worden. Dat verklaart meteen waarom Haakon nu troonopvolger is, terwijl zijn zus Märtha Louise 2 jaar ouder is.

Glazen plafond is nog op een paar plekken intact

Anno 2025 zijn er nog maar een paar landen waarbij het glazen paleisplafond nog intact is. In Spanje hebben heren nog altijd voorrang. In 2005 werd er wel een grondwetswijziging in de steigers gezet, maar die werd uiteindelijk nooit voltooid omdat Felipe geen zoon kreeg. Het probleem is daarmee verschoven naar de nieuwe generatie. Ik hoop voor Leonor dat haar vader dit nog regelt voor zij zelf koningin wordt, want een grondwetswijziging is geen peulenschil.

In Monaco is de voorrangsregel helaas ook nog steeds in gebruik. Zonen gaan voor dochters, ongeacht de leeftijd. Zoals u misschien wel weet, heeft prins Albert een tweeling gekregen. Gabriella is een paar minuten ouder dan Jacques. Toch moet zij hem, vanwege de mannelijke voorkeur, voor laten gaan.

In Liechtenstein zijn de regels nog strikter en conservatiever. De troon is daar voorbehouden aan mannen. Dochters, zussen en nichtjes maken anno 2025 nog steeds geen schijn van kans. Erfprins Aloïs heeft al laten weten dat de – in mijn ogen ouderwetse – voorrangsregel zorgt voor stabiliteit en voorspelbaarheid van bestuur. Flauwekul natuurlijk. Koningin Beatrix heeft in ons land wel laten zien hoe stevig een vorstin in haar schoenen kan staan.

Journaliste Josine Droogendijk schrijft blogs, vlogs en columns over koninklijke mode en ze schuift regelmatig aan bij Tijd voor MAX. Ze volgt de royals in binnen- en buitenland op de voet. Over de kledingstijl van koningin Máxima raakt Josine niet uitgesproken. Lees hier al haar columns.

(Foto: ANP)