Josine Droogendijk: ‘De meest iconische toespraken van de royals, kent u ze nog?’

Wat je zegt ben je zelf. Hoewel deze zin vooral gebruikt wordt door kibbelende kinderen, zit er zeker een kern van waarheid in. Voor royals een katheder betreden voor een toespraak, moeten ze dus goed nadenken over hun boodschap én hun woordgebruik. Een duik in de geschiedenis van de meest iconische toespraken van de royals. 

Niet een toespraak van henzelf

Als koning Willem-Alexander op 16 september de Troonrede voorleest, zitten daar weinig woorden van hemzelf bij. De tekst komt regelrecht uit de koker van het kabinet. Hooguit de eerste twee, drie zinnen zullen van hemzelf zijn. Het enige wat hij dus hoeft te doen, is de pagina’s op groot formaat afdrukken en vervolgens voorlezen. En natuurlijk thuis zoveel mogelijk oefenen, want het is voor alle partijen wel net zo fijn dat de tekst er duidelijk en vlot uitkomt.

We’ll meet again

Heel iconisch zijn de troonredes dus niet. Het betreft vooral een opsomming van politieke plannen, geen inkijkje in het hoofd en het hart van het staatshoofd. In het verleden zijn er echter heel wat speeches voorbij gekomen die wél iconisch waren. Die lang in je hoofd bleven hangen. Door de boodschap, het taalgebruik, de manier van brengen of de gelegenheid waarop de tekst werd voorgedragen. Een goed voorbeeld om mee te starten, is de coronaspeech van koningin Elizabeth. Toen zij in 2020 haar volk een hart onder de riem wilde steken, verwees ze naar een bekend lied uit de Tweede Wereldoorlog: We’ll meet again van Vera Lynn. “We moeten troost vinden in de gedachte dat, hoewel we misschien nog meer te verduren hebben, er betere tijden zullen komen. We zullen weer bij onze vrienden zijn, we zullen weer bij onze families zijn, we’ll meet again”

Een lege Dam

Ook de toespraak van Willem-Alexander, uitgesproken op een lege, doodstille Dam, maakte indruk. “Sobibor begon in het Vondelpark. Met een bordje: ‘Voor Joden verboden’.” Ook blikte de koning terug op de toespraken van koningin Wilhelmina tijdens de Tweede Wereldoorlog. Waarom sprak zij zich niet feller uit tegen de vervolging van de Joden? “Het is iets dat me niet loslaat.”

Strafbankje

Een gefrustreerde blik in zijn ogen, een zwijgende Máxima naast hem: als koning Willem Alexander een paar maanden later, middenin de coronapandemie, tóch op vakantie gaat, wacht hem het strafbankje. In een videoboodschap van bijna 2 minuten biedt hij zijn excuses aan. “Wij zijn betrokken, maar niet onfeilbaar.”

Diversiteit

Door naar een iconische speech die wél heel goed ging. In 2016 sprak koning Harald van Noorwegen openhartig en krachtig over het belang van diversiteit. “Noorwegen bestaat uit meisjes die van meisjes houden, jongens die van jongens houden en jongens en meisjes die van elkaar houden.” Ook erkende hij de religieuze diversiteit van het land. “Noren geloven in God, in Allah, in het universum en in helemaal niets.”

Goede beslissing

Op de vooravond van haar abdicatie hield koningin Beatrix een plechtige toespraak van maar liefst 10 minuten. Het taalgebruik was weliswaar wollig, maar haar complimenten voor wijlen prins Claus ontgingen niemand. “Prins Claus heeft ons Huis dichter bij de tijd gebracht. Wellicht zal de geschiedenis uitwijzen dat de keuze voor deze echtgenoot mijn beste beslissing is geweest.”

Toespraak met hart en ziel

Weken voor hij achter de katheder plaatsnam, werd er al gespeculeerd over zijn toespraak. Zou koning Willem-Alexander bij de herdenking van het slavernijverleden zijn excuses aanbieden? En zo ja, in welke vorm? Op 1 juli 2023 kreeg Nederland eindelijk antwoord. “Van alle vormen van onvrijheid is slavernij wel het meest kwetsend, het meest vernederend, het meest mensonterend.”, zo klinkt het door het Oosterpark. “Vandaag sta ik hier voor u. Als uw Koning en als deel van de regering maak ik vandaag deze excuses zelf. Ze worden door mij met hart en ziel intens beleefd.”

Kloof

Voor de 7e en laatste toespraak, gaan we wat verder terug in de tijd. We schrijven het jaar 1997, hartje Londen. In Buckingham Palace buitelen de emoties over elkaar heen. Vooral verdriet en ongeloof overheersen. Prinses Diana is overleden, op het aller onverwachts, middenin Parijs. In eerste instantie trekt koningin Elizabeth zich terug. Ze wil zich concentreren op haar kleinzoons, die net hun moeder hebben verloren. Het publiek vertaalt de stilte echter als een vorm van kilheid en onverschilligheid. Onder druk van de publieke opinie spreekt de Queen uiteindelijk tóch. In haar speech erkent ze de emoties van het volk. Het helpt om de kloof tussen vorst en volk te dichten.

Journaliste Josine Droogendijk schrijft blogs, vlogs en columns over koninklijke mode en ze schuift regelmatig aan bij Tijd voor MAX. Ze volgt de royals in binnen- en buitenland op de voet. Over de kledingstijl van koningin Máxima raakt Josine niet uitgesproken. Lees hier al haar columns.