Dokter Ted: ‘Pubers zijn van alle tijden: een ode aan Jaap Kann’
Publicatiedatum: 23 augustus 2025
Al tien jaar schrijf ik columns op deze site, maar mijn zus Mineke is de echte schrijver in de familie. Ze begon haar loopbaan voor de klas en is eigenlijk altijd verhalen blijven vertellen; nog steeds noemt ze zichzelf trots ‘een echte schooljuffrouw’. Na de kweekschool studeerde ze geschiedenis en werd uiteindelijk hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen. Nu is ze al jaren met pensioen, maar schrijven over het verleden kon ze niet laten. Haar boek over de bekende orthopedagoog Wilhelmina Bladergroen besprak ze destijds in Tijd voor MAX. Een maand geleden, 83 jaar inmiddels, presenteerde zij met medeauteur Sanne Parlevliet haar zoveelste boek: De puber en de pedagoog. Het speelt in de Eerste Wereldoorlog en gaat over de middelbareschooltijd van een Joodse bankierszoon, Jaap Kann.
Op de middelbare school
Jaap zat in Den Haag op het allereerste lyceum van Nederland, maar leren was niet zijn ding. Hij hield veel meer van met zijn handen werken, dromen over in een vliegmachine tegen de Duitsers vechten, en de klas op stelten zetten. Zijn strenge vader nam een psycholoog en pedagoog in de arm, Otto Barendsen, die bijna 5 jaar dagelijks met Jaap werkte. Of hij uiteindelijk een diploma haalde, houden verhalenvertellers Mineke en Sanne tot vlak voor het einde van het boek geheim.
Een dwarse puber
Zonder dat Jaap het wist, deed zijn huiswerkleraar vrijwel elke dag in van die blauwe schoolschriftjes verslag van hun contacten. Ze geven een prachtig beeld van dwars pubergedrag dat van alle tijden lijkt. En bieden pedagogische adviezen waar mijn kinderen bij de opvoeding van hun eigen pubers nog veel van kunnen leren. Otto wilde met die aantekeningen een handleiding voor leraren schrijven, maar daar is het door zijn vroege dood niet van gekomen.
De schriftjes die Otto Barendsen over Jaap Kann bijhield.
Toch nog een boek
De 30 schriften lagen ongelezen in een archief totdat mijn zus ze rond 2000 in handen kreeg. En nu ligt er eigenlijk het boek dat Otto nooit meer heeft kunnen schrijven. Daarin staat ook dat Jaap later, tegen de gewoonte van toen in, zijn oudste zoon niet naar zijn vader of grootvader maar naar Otto vernoemde. Dat zegt veel, hij liet ermee zien hoeveel zijn huiswerkleraar voor hem als puber betekend had.
Eerbetoon
Op 28 januari 1944 werd Jaap in Auschwitz vergast. Het verhaal over de jeugdjaren van een puber is daarmee ook een eerbetoon voor een slachtoffer van de Holocaust.
Ted van Essen was tot 2016 huisarts in Amersfoort, thans is hij geregistreerd als arts (BIG-nummer: 49020200101). Hij is voorzitter van de Nederlandse Immunisatie Stichting en griepexpert. Daarnaast is Dokter Ted wekelijks te zien in Tijd voor MAX en is zijn expertise te raadplegen in Dokter Teds Spreekuur en MAX Medisch. Lees hier zijn columns.
(Foto’s: © MAX/Tineke van der Pal)
