De Duitse inval in Nederland in mei 1940

Op 10 mei 1940, in 2025 85 jaar geleden, valt nazi-Duitsland Nederland binnen. Duitse inval is onderdeel van het militaire plan Fall Gelb om de Lage Landen en Frankrijk te bezetten. Op 15 mei moet Nederland capituleren nadat de Duitsers de binnenstad van Rotterdam hebben verwoest en dreigen datzelfde te doen met andere steden. Nederland is 5 jaar bezet.

Na de inval op Polen op 1 september 1939 verklaren Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk nazi-Duitsland de oorlog. Maar feitelijk bieden ze geen militaire steun aan Polen. Daarna is het een tijd relatief rustig en wordt er niet gevochten. Deze periode wordt de Schermeroorlog genoemd. Hieraan komt een eind als op 9 april 1940 Duitsland Noorwegen en Denemarken aanvalt.

Nederland neutraal en Fall Gelb

Voor het Nederlandse buitenlandbeleid geldt al decennia dat ons land koste wat kost neutraal wil blijven. Dat lukt tijdens de Eerste Wereldoorlog, want die strijd gaat aan Nederland voorbij. Pas als ons land wordt aangevallen, zal het zich verdedigen. Kritiek op Duitsland en op Adolf Hitler is uit den boze, want Nederland wil Duitsland en het “bevriende staatshoofd” niet voor het hoofd stoten. Nederlanders kunnen zelfs vervolgd worden wegens kritiek op Hitler.

De aanval op ons land is onderdeel van het Duitse militaire plan Fall Gelb genaamd. Het doel van de Duitsers is om Frankrijk te verslaan en via België en Nederland de Franse verdedigingslinie aan de oostgrens te omzeilen. Als Nederland bezet is, kunnen de Duitsers bovendien voorkomen dat het Verenigd Koninkrijk een uitvalsbasis in ons land opzet.

Majoor Bert Sas

Nederland is wel op de hoogte gebracht van een mogelijke aanval op ons land. De Nederlandse militaire attaché majoor Bert Sas is in april 1939 in Duitsland, waar een tegenstander van Hitler en het nazisme, de Duitse kolonel Hans Oster, hem waarschuwt voor een aanval op Nederland. Sas rapporteert dit in mei 1939 aan Den Haag, maar wordt niet serieus genomen. Ook zou die aanval eerder plaatsvinden. Op 19 oktober 1939 presenteert de Duitse generaal Halder het aanvalsplan Fall Gelb. Nederland zou op 29 oktober worden aangevallen. Maar door slechte weersomstandigheden wordt een latere datum geprikt.

Op 10 januari 1940 vliegen 2 Duitse officieren met het aanvalsplan op weg naar Keulen. Ze komen in zwaar weer terecht en zijn de landsgrenzen met België overgevlogen. Ze krijgen motorpech, storten neer bij Maasmechelen en proberen de plannen te vernietigen. De grenspolitie arresteert de inzittenden en weet de restanten van de plannen te bemachtigen. Die worden met scepsis ontvangen, omdat men denkt dat het om een Duitse list gaat, met de bedoeling dat de documenten onderschept worden. Duitsland stelt de uitvoering van Fall Gelb wederom uit.

Mobilisatie en Duitse inval in Nederland

Toch bereidt Nederland zich voor op een oorlog. Op 28 augustus 1939 begint de algemene mobilisatie van het Nederlandse leger, dat uiteindelijk uit 300.000 man bestaat. In de maanden na de mobilisatie plaatst het Nederlandse leger militairen door het hele land en begint het met het voorbereiden van de verdediging voor een eventuele aanval. Stellingen worden verstevigd en soldaten worden getraind. Op 19 april 1940 kondigt de regering voor geheel Nederland de Staat van Beleg af. Alle burgerlijke wetten worden hiermee opgeschort en het hoogste gezag komt in handen van de militaire overheid. Vanaf dit moment mag geen informatie meer worden verstrekt over militaire zaken. De regering probeert paniek te voorkomen en roept Nederlanders op om “kalmte te bewaren” en “rustig bij zijn gewone bezigheden” te blijven.

In de vroege ochtend van 10 mei 1940 begint de Duitse inval in Nederland. Langs de hele Nederlands-Duitse grens trekken zwaarbewapende Duitse troepen het land binnen. Tegelijkertijd landen er parachutisten bij Rotterdam, Den Haag, de Moerdijkbruggen en Dordrecht. Bommenwerpers bestoken de militaire vliegvelden en kazernes rond Den Haag en parachutisten worden gedropt. De nazi’s willen de regering en koningin Wilhelmina in gijzeling nemen, om zo de capitulatie af te dwingen, hetgeen niet lukt. Het Rotterdamse vliegveld Waalhaven weten paratroepers snel te veroveren, maar de operatie tussen Delft en Den Haag loopt spaak. Meer dan 1.000 para’s en luchtlandingstroepen worden daar gevangen genomen.

Ook in het zuiden wordt Nederland aangevallen. Nederlandse militairen blazen bruggen op, om de Duitse opmars te vertragen, hetgeen niet overal tot succes leidt. Duitse soldaten verkleed als Nederlandse militairen veroveren de belangrijke spoorbrug bij Gennep.

Slag om de Grebbeberg

Het Duitse leger wil de IJssellinie en de Grebbelinie doorbreken. De Grebbeberg ligt in Utrecht en maakt deel uit van de Utrechtse Heuvelrug. De Nederlandse opperbevelhebber Henri Winkelman heeft de Grebbelinie tot hoofdverdediging benoemd. De Duitsers breken door de IJssellinie, maar door de vele bruggen die zijn vernietigd, kan slechts een deel van het Duitse leger Wageningen bereiken. Tussen Wageningen en de Grebbeberg hebben Nederlandse soldaten zich verschanst in loopgraven, om de eerste vijandelijke acties te weerstaan.

Op 11 mei beginnen de gevechten, die 3 dagen duren. Op 13 mei wordt de slag om de Grebbeberg verloren, omdat de Duitsers bij Rhenen doorbreken en een belangrijke Nederlandse tegenaanval mislukt. Tegelijkertijd breekt het moreel van de Nederlandse soldaten, doordat zij continu worden bestookt door artillerievuur. Hierdoor geeft de Nederlandse legerleiding de opdracht de Grebbelinie te evacueren. De Slag om de Grebbeberg heeft het leven gekost aan 420 Nederlandse soldaten en zo’n 250 Duitsers.

Kijkje vanaf de Grebbeberg, halverwege de rivier is een ingestorte spoorbrug.

Koningin Wilhelmina verlaat Nederland

De Duitsers weten verder op te rukken. Het Nederlandse leger behaalt nog enige successen, maar kan niet op tegen de Duitse overmacht. De regering wil dat koningin Wilhelmina Nederland verlaat, omdat het voor haar te gevaarlijk wordt. Ze wil aanvankelijk niet vertrekken, maar gaat uiteindelijk overstag. Met een klaarstaand schip wordt de koningin naar Engeland vervoerd. Voor veel Nederlanders is haar vertrek een schok. Ze wordt zelfs laf genoemd. Maar tijdens de oorlog wordt ze een belangrijk symbool in de strijd tegen de Duitsers en blijken veel Nederlanders haar toespraken op Radio Oranje te waarderen.

Vluchtelingen

Ook nemen veel gewone burgers de wijk naar veiligere oorden. Een groot aantal moet het huis verlaten vanwege het geweld. Er worden bijvoorbeeld zware gevechten verwacht in Breda, waardoor de stad wordt geëvacueerd. Duizenden mensen vertrekken van huis en haard met de spullen die ze kunnen dragen. Door luchtgevechten vallen tijdens de evacuatie doden. Als de stad snel ongeschonden in handen is gevallen van de Duitsers, kunnen de inwoners weer terugkeren.

Tegenstanders van de nazi’s die uit Duitsland zijn gevlucht naar Nederland, slaan wederom op de vlucht. Veel Joodse mensen verlaten huis en haard vanwege de angst voor vervolging. Vluchtelingen proberen per schip Engeland te bereiken, hetgeen een deel lukt. Anderen gaan een onzekere toekomst tegemoet in bezet Nederland.

Bombardement op Rotterdam en capitulatie

In Rotterdam wordt hevig gevochten vanaf het begin van de aanval op ons land. Het lukt de Duitsers niet om de Maasstad in te nemen, waarna de Duitse generaal Schmidt generaal Winkelman een ultimatum stelt. Rotterdam moet zich overgeven, anders wordt de stad gebombardeerd. Nog voor het ultimatum afloopt, bombarderen Duitse vliegtuigen de historische binnenstad van Rotterdam. Een deel van die binnenstad wordt verwoest en honderden verliezen het leven of raken gewond. Tienduizenden zijn dakloos.

De Duitsers dreigen Utrecht met hetzelfde lot. Winkelman weet dat de situatie uitzichtloos is en geeft zich over. Op 15 mei tekent hij de capitulatie in een school in Rijsoord. Nederlandse, Belgische en Franse militairen vechten nog wel door in Zeeland. De troepen in Midden-Zeeland capituleren op 17 mei, de strijd in Zeeuws-Vlaanderen gaat door tot 27 mei.

De nederlaag is een flinke klap voor de Nederlandse militairen en burgers. Nederland zal 5 lange jaren bezet worden door de nazi’s.

(Bron: Annefrank.org, Mei1940.org, Rijmond.nl, Canonvannederland.nl, H5mc.nl, Nationaalarchief.nl, Eenvandaag.avrotros.nl, Wikipedia. Foto’s: ANP)