50 jaar SAIL Amsterdam, het 5-jaarlijkse maritieme festijn in de hoofdstad

In 1975, in 2025 50 jaar geleden, wordt voor het eerst SAIL Amsterdam gehouden als onderdeel van het 700-jarig bestaan van de hoofdstad. Het is zo’n succes, dat wordt besloten om elke 5 jaar een maritiem festijn te organiseren in Amsterdam. Veel historische, maar ook moderne schepen, zullen dit jaar tussen 20 en 24 augustus de haven van Amsterdam aandoen. Met Arie Jan de Waard, voorzitter van de Stichting Sail Amsterdam, bespreken we het verleden, het heden en de toekomst van dit maritieme evenement.

Waarom is er voor een zeilfestijn gekozen in 1975 tijdens het 700-jarig bestaan van Amsterdam? De Waard: “Als je je verjaardag viert, is het goed om terug te kijken en vooruit te kijken. Amsterdam heeft het water in het DNA zitten. Met de aanleg van het Centraal Station, de spoorlijn en het afsluiten van het Oosterdok was de stad toch een beetje met de rug naar het water gaan staan. En het idee was ook als onderdeel van die 700e verjaardag om die verbinding met het water, met het IJ en met de scheepvaart te maken. En daarom heeft men toen besloten om als onderdeel van de viering van die verjaardag een eerste Sail te organiseren.

Tijdens de eerste Sail in 1975 zijn er 18 grote schepen gekomen. Ook het zogenaamde vaar- en erfgoed met vele mooie schepen die nog rondvaren, kwam Amsterdam bezoeken. Het was zo’n succesvol evenement dat men zei: laten we dit vaker doen. Dat heeft geleid tot de oprichting in 1978 van de Stichting Sail, de stichting waar ik nu voorzitter van ben. Die stichting heeft vanaf 1980 8 keer SAIL georganiseerd. De 10e keer zou in 2020 plaatsvinden maar toen gooide corona roet in het eten. Nu vieren we 50 jaar Sail, de 10e editie en natuurlijk de 750e verjaardag van onze hoofdstad in augustus 2025.”

Doelstellingen

Wat zijn de doelstellingen van SAIL? De Waard: “Wij willen het maritieme erfgoed, de maritieme historie van de stad onder de aandacht brengen, evenals de verbinding met het water van Amsterdam. Ook de regio, de Noordzeekanaalgemeentes krijgen aandacht. We kijken tevens naar het heden en naar de toekomst: Wat is nou dat maritieme domein, wat doet dat allemaal en wat betekent dat voor een samenleving? Ook verbinding maken met de jeugd is een doelstelling om te laten zien dat, als je in de maritieme sector wilt werken, je daarin een prachtige baan kunt vinden. Daarnaast vinden wij het belangrijk om thema’s die in de samenleving spelen, met het evenement onder de aandacht te brengen. Dan gaat het over duurzaamheid en inclusie, dat soort thema’s.”

Tall ships

Wat voor schepen doen mee en wat zijn tall ships? De Waard: “Tall ships zullen Amsterdam aandoen. Dat zijn traditioneel of modern getuigde zeilschepen. Er zijn verschillende klassen: klasse A zijn schepen langer dan 40 meter, zoals de Clipper Stad Amsterdam, dat ook het vlaggenschip van Sail 2025 is. Klasse B zijn schepen kleiner dan 40 meter, evenals klasse C tall ships, maar die wegen minder dan 120 ton. De tall ships zijn de blikvangers tijdens SAIL. Maar de schepen van de Hollandse Vloot en de behoudsverenigingen van het Varend Erfgoed, de klassieke jachten, de botters en noem maar op, komen allemaal naar Amsterdam. Er zullen meer dan 500 vaartuigen afmeren bij het evenement die een bijdrage zullen leveren aan SAIL.

Daarnaast zijn er moderne schepen bij het evenement. We kijken zoals gezegd niet alleen terug, maar blikken ook vooruit. Tevens doen innovatieve schepen mee. Dan heb je het over schepen die een andere manier van voortstuwing hebben en over duurzaamheid. Moderne scheepbouw en innovatie en datgene wat onze industrie daarin doet, dat krijgt aandacht bij SAIL. De Koninklijke Marine die in het maritieme domein een belangrijke speler is en altijd zeer verbonden is aan het evenement, is ook aanwezig. De marine presenteert zich op SAIL onder andere met een fregat en een onderzeeboot. Het fregat is voor het publiek toegankelijk.” Een bezoek aan de onderzeeër is alleen weggelegd voor mensen die willen werken bij defensie en die zich ervoor hebben ingeschreven bij Werken bij Defensie.

Ontwikkeling

Hoe heeft SAIL zich ontwikkeld? De Waard: “De eerste SAIL werd georganiseerd door de organisatie die zich bezighield met de verjaardag van de stad. In 1980 was de eerste editie die werd georganiseerd door de stichting die is opgericht specifiek voor SAIL. Tijdens die editie kwamen veel meer bezoekers dan bij de eerste editie: meer dan 1 miljoen. Je ziet dat, stapsgewijs over de edities heen, het evenement is uitgegroeid tot één met internationale uitstraling, met meer dan 2 miljoen bezoekers over de dagen dat SAIL wordt gehouden. Dat is toch vrij uniek voor een evenement dat midden in een grote stad wordt gehouden en daarbij ook nog vrij toegankelijk is. Wij richten ons niet op steeds meer mensen, dat kan de stad ook niet aan, maar op de kwaliteit van SAIL. Ook is er spreiding van de bezoekers over de dagen op het terrein waar SAIL wordt georganiseerd, zodat we niet een hele grote druk leggen op dat deel van de stad. Het is dus niet de bedoeling om het evenement groter te maken, we zijn blij met wat we hebben en waar we vooral op investeren is de kwaliteitsverbetering.”

Bloed, zweet en tranen

Uit een onderzoek in 2016 blijkt dat SAIL het populairste evenement is in Nederland. Op de editie van 2015 komen zo’n 2.3 miljoen bezoekers af. De editie in 2020 is zoals gezegd door corona niet doorgegaan. De Waard: “Na de vorige edities hebben we een evaluatierapport gemaakt. We hebben aan de bezoekers gevraagd wat ze van SAIL vonden. Die geven SAIL een dikke 8. Dat onderstreept dat de bezoekers waarderen wat ze zien, kunnen bezoeken en kunnen ervaren.

Het is een vrij toegankelijk evenement, maar het moet ergens vandaan komen om het te organiseren. We zijn zeer gesteld op bedrijven, organisaties, de Koninklijke Marine en de gemeente Amsterdam die ons bijstaan om dit evenement te organiseren, maar ook op de vrijwilligers die ons helpen.” Zo’n 2.500 vrijwilligers zullen hun best doen om van SAIL een succes te maken.

De Waard: “Het organiseren van SAIL is niet een vanzelfsprekendheid, ik zou bijna zeggen bloed, zweet en tranen. Om dat voor elkaar te krijgen, om het weer van de grond te tillen, de omvang van het evenement en alles wat daarbij komt kijken. In de loop der tijd is de regelgeving rondom veiligheid en mobiliteit voor evenementen toegenomen.”

SAIL-Out

Wat is een SAIL-Out? De Waard: “In 2015 is voor de eerste keer gekozen voor een SAIL-Out. Beroemd is SAIL natuurlijk om de SAIL-In Parade op woensdag, dat is vrij uniek. Dan gaan de sluizen open en in 1 grote parade trekken de schepen naar de stad. Als je dat ziet, dat heb je nergens in de wereld. SAIL is daarmee ook een beetje de moeder van alle Sails: Amsterdam is één van de eerste steden die zo’n groot zeilevenement heeft georganiseerd en dat iedere 5 jaar doet. We constateerden dat op zondag, als alle schepen wegvaren, het evenement als een nachtkaars uitging. We wilden ze op een goede manier vaarwel zeggen en tot de volgende SAIL. Dat heeft ertoe geleid dat we vanaf 2015 op zondagmiddag als ze vertrekken uit Amsterdam op gepaste wijze afscheid van ze nemen met een SAIL-Out.”

Onderhandelen

Hoe zorgen jullie ervoor dat interessante schepen SAIL aandoen? De Waard: “Zoals gezegd is SAIL een beetje de moeder van alle Sails geworden die in de wereld worden georganiseerd. Maar we zijn dus niet meer de enigen die zo’n evenement organiseren. Schepen komen niet vanzelf naar Amsterdam, daar moet je wel je best voor doen. Het moet worden ingepast in het vaarprogramma van die betreffende schepen. In Zuid-Amerika bijvoorbeeld zijn landen die in het bezit zijn van prachtige tall ships, vaak militaire tall ships, die varen onder vlag van de marine van dat land.

We doen een verzoek aan dat land en daarbij is ook de Koninklijke Marine betrokken. De commandant van de Koninklijke Marine, admiraal René Tas, schrijft dan namens ons de brief om de marinecommandant van het betreffende land uit te nodigen met zijn schip voor SAIL. Dat is 1 manier. De anderen zijn tall ships die niet militair zijn, maar die we wel graag hebben op ons evenement. Daar moeten we mee onderhandelen om ze hier naartoe te halen. En daar betalen we ook voor. Dit proces begint eigenlijk direct na de laatste editie van SAIL.”

Verbroederingen tussen de bemanningen

De Waard over de verbroedering tussen bemanningen tijdens SAIL: “De tall ships komen uit allerlei landen. Een schip is natuurlijk mooi om te zien, maar ik als oud marineman weet dat het schip wordt gemaakt door de bemanning die met het schip vaart. En met die bemanning krijg je straks een stukje van dat land dat afmeert in Amsterdam. Nou is deze stad er één met veel culturen. Als je dan ook nog een stukje van dat land afmeert in deze stad en als je de verbroedering dan ziet tussen de bemanningen van die schepen en de stad als gastheer, is dat ook een prachtig onderdeel van SAIL.”

Toekomst van SAIL

Wat is de toekomst van SAIL? De Waard: “Je moet niet achterover gaan leunen. Je moet altijd kritisch naar jezelf kijken. Want zo’n evenement organiseren, dat legt een enorme druk op de stad. De stad moet ernaar uitkijken, wat heeft een toegevoegde waarde voor de stad en de omliggende gemeenten. Je moet kijken naar de dingen die er spelen en de uitdagingen waar we voor staan. In de titel van het evenement, United by Waves, daar zit al iets in wat te maken heeft met geopolitiek. We zijn via het water met elkaar verbonden. SAIL moet altijd meegaan met zijn tijd, we moeten kijken wat er speelt.

Je moet ook niet bang zijn om maatschappelijke thema’s aan het evenement te verbinden. Daar met elkaar de dialogen over aan te gaan. Dat is wat SAIL beheerst in 2025. Maar we weten ook dat de wereld in 5 jaar enorm kan veranderen. We hebben ons altijd afgevraagd wat de meerwaarde van iets kan zijn voor het evenement. Gaan we het weer zo doen over 5 jaar en met welke insteek organiseren we dan dit evenement in de stad Amsterdam?”

SAIL 2025: bijzondere editie

Wat is er bijzonder aan deze editie? De Waard: “Het is 10 jaar niet georganiseerd, er zijn kinderen die nooit een SAIL hebben meegemaakt. We merken een enorm enthousiasme om bij SAIL te zijn. De programmering is veelzijdig, met ruim 200 activiteiten. Zo hebben we een SAIL Summit, een soort seminar, in de Beurs van Berlage, waarbij alle thema’s die vandaag de dag spelen met allerlei betrokkenen zullen bespreken. Iedere avond zullen artiesten optreden bij SAIL On Stage. Ieder concert heeft een eigen thema, dat staat in onze app. Het belooft een hele feestelijke en prachtige editie te worden.

Ook aan het 750-jarig bestaan van Amsterdam wordt aandacht besteed. Dat loopt als een rode draad door het evenement heen. Iedere avond wordt afgesloten met 750 seconden (12,5 minuut) durend vuurwerk en lichtshow vanaf de noordkant van het IJ op de A’DAM Toren. Daar worden mooie beelden getoond, die een relatie hebben met de 750e verjaardag van deze stad.”

Prins Maurits luidt de scheepsbel op de Clipper Stad Amsterdam

Waar kijkt u zelf naar uit? De Waard: “Ik heb het voorrecht om mee te varen op de Clipper Stad Amsterdam. De sluisdeuren gaan open en onze beschermheer prins Maurits luidt de scheepsbel op de Clipper en SAIL 2025 begint. Dat is voor mij één van de hoogtepunten, er zijn er veel voor mij.

SAIL is zeer populair, dat merken we aan mensen die we spreken, dat ze reikhalzend uitkijken naar SAIL. Het wordt maar eens in de 5 jaar georganiseerd en we hebben er inmiddels 10 jaar op moeten wachten. 50 jaar SAIL, de 10e editie en de verjaardag van Amsterdam. Wat we hebben dit jaar ziet er prachtig uit, volgens mij staat alles in de steigers om er een mooie SAIL 2025 van te maken.”

Zo is SAIL te volgen

De SAIL-In Parade is dit jaar live te volgen bij de NOS: woensdag 20 augustus vanaf 14.00 uur. ’s Avonds, om 21.30 uur, volgt een tweede uitzending met een terugblik op de hoogtepunten van de SAIL-In Parade, met reportages vanaf de schepen, beelden vanaf de kade en sfeerimpressies uit de IJ-haven. Beide NOS-uitzendingen zijn te volgen op NPO 1, via de livestream op NOS.nl, in de NOS-app en op YouTube. Op YouTube kunnen kijkers dit jaar live ‘meevaren’ met de B.A.P. Union en in 360 graden om zich heen kijken naar de andere schepen.

Van maandag 18 tot en met maandag 25 augustus streamt het regionale mediabedrijf NH daarnaast beelden van de PreSAIL, de SAIL-in, SAIL en de SAIL-out live op YouTube en Facebook. De hoogtepunten zijn dagelijks terug te zien op televisie (Ziggo tv-kanaal 707, KPN 509, ODIDO 501) en online.

(Foto’s: SAIL, ANP)