100 jaar TT Assen op de ‘Kathedraal van de motorsport’

Op 11 juli 1925, in 2025 100 jaar geleden, wordt in Rolde de eerste Nederlandse TT gereden. De jaarlijkse motorrace op de ‘Kathedraal van de motorsport’, de bijnaam van het TT Circuit Assen, is uitgegroeid tot een belangrijke wedstrijd op de motorsportkalender met veel aanzien in de motorsportwereld. Over 100 jaar TT Assen hebben we een gesprek met de 81-jarige TT-historicus Egbert Braakman.

Andere tijden

Braakman wordt gezien als een ‘wandelende encyclopedie’ als het gaat om de Dutch TT. Hij heeft van 1970 tot aan zijn pensioen in 2006 gewerkt bij de Stichting Circuit van Drenthe, in verschillende functies. Braakman is al sinds jonge leeftijd betrokken bij de organisatie van motorsportevenementen. Van 1972 tot en met 1991 is hij tijdens de TT Assen degene die de coureurs contracteert en uitbetaalt. Hij is 12 jaar als hij zijn eerste TT bijwoont, waar hij alleen naartoe fietst.

Braakman: “Mijn eerste TT was in 1956, toen was ik 12 jaar oud. Ik fietste toen 80 kilometer van Nijverdal naar Assen. Ik ben vrijdagmiddag weggegaan en heb van vrijdag op zaterdag bij een boer in Graswijk in het hooi geslapen. Op zaterdag ben ik naar de TT geweest en daarna weer op de fiets naar Nijverdal. Ik deed dat helemaal alleen. Dat vond ik heel normaal, de tijd was toen anders. Op het platteland maakte daar niemand zich druk over.”

Egbert Braakman probeert op deze foto de Ducati van zijn zoon uit.

De eerste TT in 1925

In 1925 wordt de eerste TT gehouden. Hoe is dat gegaan? Braakman: “De eerste TT is gehouden op 11 juli 1925 door de Motorclub Assen en Omstreken op instigatie van Hendrik Dieters die directeur was van de N.V. Noord-Nederlandsche Automobielen- en Motoren Handelmaatschappij “Wander” in Assen. In 1924 is de motor- en rijwielwet ingevoerd, zodat het mogelijk werd om wedstrijden met motoren te houden. Hij ging op zoek naar een geschikte locatie en die vond hij in Rolde. De race ging van Rolde, via Borger, Schoonloo en Grolloo, weer terug naar Rolde.

Een rondje was toen 28.4 kilometer. Maar er zat 800 meter zandweg in, waarop je niet mocht inhalen. Na afloop vroegen rijders of dat niet veranderd kon worden. De gemeente Borger wilde daar niet aan meewerken, zodat ze op zoek moesten naar een ander circuit en dat vonden ze in Assen. Dat was 16.5 kilometer lang, was volledig verhard en lag voor het grootste gedeelte in de gemeente Beilen. Maar de start en finish was in Assen. Op dat circuit Assen-Hooghalen-Laaghalen-Laaghalerveen is van 1926 tot en met 1954 geracet, met uitzondering van de oorlogsjaren.”

Tourist Trophy

Hoe zag het deelnemersveld er in die tijd uit? Braakman: “Er waren in die tijd een aantal coureurs uit Drenthe, maar de meesten kwamen uit andere delen van het land. Piet van Wijngaarden bijvoorbeeld, die in 1925 de 500 cc-klasse op een Norton wint, kwam uit Rotterdam waar hij een motorzaak had. De eerste TT’s waren nationaal, met alleen Nederlandse deelnemers. Vanaf 1927 deden ook buitenlanders mee, onder anderen de destijds beroemde Stanley Woods uit Ierland. Hij wint in 1927 op de Norton de 500 cc klasse. Hij heeft veel races gewonnen, zoals de Isle of Man TT, die wordt gehouden op het Britse eiland Man.” Woods wint tussen 1927 en 1933 6 maal de TT Assen: 2 maal in de 500 cc en 4 maal in de 350 cc.

Stanley Woods tijdens de TT Assen van 1931.

Braakman: “De letters TT komen van de Tourist Trophy van The Isle of Man. Daar wordt vanaf 1907 gereden. Aanvankelijk wordt daar geracet om de betrouwbaarheid van de motoren te testen. Het kwam er echter op neer dat er zo hard als mogelijk gereden werd. Die eerste TT aldaar ontaarde dus in een wedstrijd. Je had in die tijd veel motorfabrikanten in Engeland, maar op het vaste land van Engeland mocht niet geracet worden. Het eiland Man is wel onderdeel van het Verenigd Koninkrijk, maar heeft wel haar eigen wetten en een eigen parlement. Daar mocht wel geracet worden. De naam Tourist Trophy komt van het feit dat de meeste coureurs afkomstig waren van het vaste land van Engeland en die werden op dat eiland als toeristen beschouwd.”

Braakman: “De letters TT komen van de Tourist Trophy van The Isle of Man.

TT voor en na de oorlog

Hoe heeft de TT zich ontwikkeld? Braakman: “Het is een dusdanig succes dat vanaf 1927 zoals gezegd internationaal geracet kan worden. Het aantal bezoekers neemt ook toe. In die tijd had je niet veel races. Er werden wel races met crossmotoren gehouden, maar races op de openbare weg die werd afgesloten, waren er eigenlijk niet. Ook het aantal buitenlandse deelnemers neemt toe, want men wil graag in Assen rijden. Het aanzien van Assen groeit als in 1934 wordt geracet om het Europees Kampioenschap. In die tijd wordt de Grote Prijs van Europa jaarlijks gehouden op een ander circuit. Dat kampioenschap werd in 1 wedstrijd beslist. In 1939 wordt de laatste race voor de Tweede Wereldoorlog georganiseerd.”

In 1946 is de eerste race na de oorlog. Het ontbreekt echter aan materiaal. Hoe is dat gegaan? Braakman: “Een hoop materiaal is in de oorlog verdwenen of geconfisqueerd door de Duitsers. De race kon eind juni nog niet worden gehouden. Op 14 september is er weer gereden, maar alleen nationaal. Dat was goedkoper, omdat voor de buitenlanders startgelden moesten worden betaald. Er is in 1946 bovendien een inzamelingsactie gehouden onder de burgerij van Assen, die 10.000 gulden heeft opgeleverd voor de accommodatie van het circuit.

Die race in 1946 was een groot succes, met ongeveer 90.000 toeschouwers. Vanaf 1947 kan er weer internationaal worden geracet. De FIM, de Fédération Internationale de Motocyclisme, de overkoepelende organisatie van nationale motorrijdersverenigingen, heeft in 1949 het wereldkampioenschap ingesteld en Assen is daar sindsdien onafgebroken onderdeel van geweest. Alleen in 2020 kon er vanwege corona geen TT worden gehouden.”

Aanpassingen circuit

In 1955 is het circuit aangepast. Waarom? Braakman: “Het circuit was te smal, op sommige stukken maar 5 meter breed, en op een aantal andere nog minder. Er waren in het buitenland fatale ongelukken gebeurd en dat was voor de FIM aanleiding om de veiligheidsvoorschriften aan te scherpen. Ook werd het circuit korter. Beilen wilde niet meefinancieren. Assen had op haar grondgebied het circuit al verbreed tot 7 meter. Hierdoor kunnen ook motoren met zijspan meedoen.

Er is in 1954 nog wel onderhandeld met Beilen over een alternatief. Dan zou het circuit niet 16.5 kilometer worden maar 12 kilometer, met nog steeds een groot deel over het grondgebied van Beilen. Maar dat werd door Beilen verworpen, want de plaats Hooghalen, onderdeel van de gemeente Beilen, werd niet in het plan opgenomen. Als je het circuit inkort, moeten wat plaatsen wegvallen. Het nieuwe circuit van 7.7 kilometer werd dus geheel gebouwd op het grondgebied van Assen. Het was eigendom van de gemeente, want het circuit was gewoon openbare weg. Het was 4 dagen per jaar afgesloten voor de TT. Het is aangelegd speciaal voor wegraces met motoren.

TT Assen sinds 1992 een permanent circuit

In 1984 wordt het met iets meer dan 1.5 kilometer ingekort. Het TT circuit Assen is sinds 1992 een permanent circuit. Er waren in die tijd dodelijke ongelukken gebeurd op het circuit op het moment dat het een openbare weg was. Een openbare weg op een circuit, dat lokt uit om te gaan racen. Daarom heeft de gemeente er mee ingestemd dat het circuit permanent circuit wordt en in eigendom overgedragen aan de Stichting Circuit van Drenthe.”

In 2005 wordt het circuit ingekort tot 4.5 kilometer. Waarom is dat gedaan? Braakman: “Dat heeft te maken met de nieuwe regels. De MotoGP wordt in 2002 ingevoerd als opvolger van de 500 cc-klasse. Een MotoGP-race moet maximaal 130 kilometer zijn, een Moto2-race 110 en een Moto3-race 100 kilometer en mag ongeveer 45 minuten duren. Als je het circuit korter maakt, krijgen de toeschouwers de rijders vaker te zien. Daarom zijn de meeste circuits ongeveer 4 tot 5 kilometer lang.”

‘Kathedraal van de motorsport’

Voormalige topcoureurs en wereldkampioenen Valentino Rossi en Jorge Lorenzo hebben na de wijzigingen van het circuit in 2005 aangegeven heimwee te hebben naar de oude ‘Kathedraal van de motorsport’. Waarom? Braakman: “Bij coureurs hangt er veel vanaf hoe ze in het verleden op het circuit hebben gereden. Als de coureur heeft gewonnen, is het circuit ideaal. Bij Rossi was dat echter niet het geval. Als hij niet had gewonnen, gaf hij niet de schuld aan Assen.”

Valentino Rossi tijdens de 87e editie van de TT Assen.

Wat maakt Assen tot een uitdagend circuit? Braakman: “Op andere circuits zijn veel haakse bochten. Die zijn op het circuit in Assen nauwelijks aanwezig. Het is een vloeiend circuit. De topsnelheid ligt tegenwoordig bij de MotoGP op ongeveer 320 kilometer, met een gemiddelde van bijna 180 kilometer. Het is een zeer geliefd circuit bij coureurs. Het publiek zit ook dichtbij de baan, waardoor de coureurs de hele tijd met dat enthousiaste publiek worden geconfronteerd.”

“Aanzien TT Assen heel groot”

Is het aanzien van de TT Assen groot in de wereld van de motorsport? Braakman: “Heel groot. Het is niet voor niets dat het circuit de ‘Kathedraal van de motorsport’ wordt genoemd. Er wordt ieder jaar onafgebroken gereden op het circuit. Dat is nergens anders. Alleen tijdens de coronacrisis kon de race in 2020 niet doorgaan. In sommige andere landen wordt ook ieder jaar gereden, maar wel op verschillende circuits. Assen is ook de eerste race die op de kalender wordt vastgesteld. De reden hiervoor is dat de TT Assen ieder jaar op dezelfde dag wordt verreden, namelijk op de laatste zondag van juni.”

In het verleden wordt de TT Assen gereden op zaterdag. De reden hiervoor is dat bij de eerste TT in 1925 in Rolde een kerk niet ver van start/finish staat. Braakman: “Een race op zondag is dan niet passend. Vanaf 1926 is men in Assen gewoon op zaterdag doorgegaan en voor veel bezoekers uit Duitsland en Scandinavië bood dat ook voordelen, want die konden dan op de zondag terug naar huis reizen. Vanaf 2016 wordt er op zondag in Assen geracet. Dat heeft alles met de televisie te maken. Alle andere races zijn op zondag en door Assen ook op die dag te laten plaatsvinden, past de TT beter in het schema van de vele TV-zenders waarop de TT rechtstreeks wordt uitgezonden”.

Nederlandse successen

2 Nederlanders hebben de hoogste klasse van de TT Assen op hun naam weten te schrijven. Wil Hartog wint in 1977 de TT in de 500 cc-klasse en Jack Middelburg in 1980. Braakman noemt die overwinningen aansprekend, omdat ze in de hoogste klasse zijn behaald.

Maar hij roemt ook de prestaties van de Assenaar Egbert Streuer in de zijspanklasse, die samen met de eveneens in Assen geboren bakkenist Bernard Schnieders 3 maal wereldkampioen wordt in 1984, 1985 en 1986. Braakman: “Streuer heeft de TT Assen 2 maal gewonnen na wereldkampioen te zijn geweest. In 1987 wint hij met bakkenist Schnieders, in 1991 met de Engelsman Peter Brown.” Egbert Streuer en Egbert Braakman worden overigens in 2022 in Assen tijdens het 100-jarig jubileum van de Motorclub Assen en Omstreken benoemd tot ereleden van Motorclub Assen.

Eeuwfeest TT Assen

Hoe ziet het raceweekend eruit? Braakman: “Het begint op de zondag voor het raceweekend met de toeschouwers die komen kamperen en in groten getale naar het circuit komen. Boeren mogen voor en tijdens de TT en tijdens de Superbike een camping exploiteren. Er is een kermis en een en al bedrijvigheid in de stad. Het TT Festival bestaat dit jaar 50 jaar. In het verleden zijn er rellen geweest rondom de TT. Daarom worden er allerlei activiteiten georganiseerd, zoals kartraces en treden er muziekbands op. De MotoGP-, Moto2- en Moto3-rijders beginnen op vrijdag met de vrije training. Op zaterdag komen de MotoGP-coureurs in actie voor de sprintrace. De grote race is dan op zondag voor alle klassen.”

Het eeuwfeest van de TT Assen wordt groots gevierd met extra festiviteiten. Van 21 juni tot en met 29 juni is het TT Festival in Assen. Ook is een herdenkingsmunt geslagen voor 100 jaar TT Assen. Post NL staat stil bij het eeuwfeest van de TT met de uitgifte van een speciaal postzegelvel. De 100-jarige historie van de TT komt door honderden prachtige foto’s tot uiting in een 320 pagina’s tellend boek met de tekst naast het Nederlands ook in het Engels. Van 27 tot en met 29 juni 2025 vindt de 94e editie plaats van de TT Assen.

Koning Willem-Alexander bezoekt 100-jarige TT

Koning Willem-Alexander bezoekt vrijdag 27 juni de trainingsdag op het TT-circuit. De Koning krijgt onder andere een introductie over de motorsport en het circuit, vlagt een trainingssessie af in de Moto2-klasse en rijdt een ronde mee in de safetycar. Hij sluit het bezoek af met een rondleiding over de naastgelegen camping, waar veel toeschouwers verblijven.

100 jaar TT bij Goeiedag Haandrikman!

In de uitzending van Goeiedag Haandrikman! van woensdag 25 juni zijn bekende coureurs, nostalgie en ronkende motoren samengekomen onder leiding van Luc Rengers. U kunt het fragment hier terug luisteren.

(Foto’s: ANP. Luchtfoto: Aerovista Luchtfotografie / Shutterstock.com)