Josine Droogendijk: ‘De voorbereidingen voor de kersttoespraak zijn in volle gang’

Met de kerstdagen voor de deur, zitten ook de Oranjes niet stil. Deze week wordt namelijk de kersttoespraak van de koning opgenomen. Een lange traditie die in de loop der jaren informeler is geworden, maar nog altijd staat voor verbindingen. Royaltydeskundige Josine Droogendijk neemt ons mee naar Paleis Huis ten Bosch voor een kijkje achter de schermen. 

Baken van rust

Kerst is een tijd vol tradities. Bij mijn familie staat de kiprollade steevast op het menu, evenals de ijstaart in de vorm van sneeuwpopjes. En op eerste kerstdag, om exact 13.00 uur, moet iedereen altijd even gaan zitten. Dan is het namelijk tijd voor de kersttoespraak van de koning. De jonge kinderen begrijpen er doorgaans weinig van, maar voor de volwassenen is het toch een soort baken van rust. Even onthaasten, even ontspannen luisteren naar wat de koning ons te zeggen heeft.

100-jarige traditie

De traditie van de koninklijke kersttoespraak gaat al bijna 100 jaar mee. Tot de jaren 30 van de vorige eeuw volstond een handgeschreven groet. In 1931 sprak Wilhelmina het Nederlandse volk voor het eerst toe via de radio. Het bracht de vorstin voor het eerst rechtstreeks de huizen van de mensen binnen. Het was koningin Juliana die er vervolgens in de jaren ’60 een jaarlijkse traditie van maakte.

Opgenomen

Hoewel de kersttoespraak tegenwoordig om exact 13.00 uur wordt uitgezonden, wordt de toespraak al een paar dagen eerder opgenomen. Fijn voor de Oranjes, die dan met kerst echt vrij zijn. En voor de techniek is het ook wel net zo ontspannen. Gaat er iets mis, dan kan het gewoon nog een keer over. Tijdens de opname leest de koning zijn woorden van een zogenaamde autocue. Dit is een speciaal schermpje voor de cameralens waarop de tekst langzaam voorbij scrolt. Hierdoor kan de koning recht in de camera blijven kijken, terwijl hij toch precies de woorden uitspreekt die hij samen met tekstschrijver Jan Snoek heeft voorbereid. Het zorgt voor een rustig beeld, alsof hij u persoonlijk aanspreekt.

Inhoudelijke vrijheid

Wat de kersttoespraak zo bijzonder maakt, is de inhoudelijke vrijheid van de koning. Bij officiële gelegenheden is hij vaak gebonden aan vaste regels, maar in de kersttoespraak mag hij veel meer zijn eigen koers varen. Hierdoor krijgt de kijker echt een inkijkje in zijn hart. Hij kan benoemen wat hem persoonlijk heeft geraakt. De afgelopen jaren stonden de toespraken vaak in het teken van verbinding. Hij waarschuwt regelmatig voor een samenleving waarin we alleen nog maar oog hebben voor ons eigen gelijk. Een mooi voorbeeld daarvan is zijn bekende uitspraak uit 2014: “Nederland is meer dan 17 miljoen selfies.”

De kersttoespraak is informeler geworden

Niet alleen de techniek, maar ook de stijl is door de jaren heen flink veranderd. Er is een duidelijk verschil tussen koning Willem-Alexander en zijn moeder. Wie aan koningin Beatrix denkt, herinnert zich haar statige toespraken. Zij zat altijd rustig en formeel aan haar bureau. Haar woorden waren uiterst zorgvuldig gewogen; zij sprak vaak als de hoeder van onze morele waarden en kon soms bijna vermanend overkomen. Koning Willem-Alexander pakt het moderner en informeler aan. Hij doet zichtbaar zijn best om de traditie naar deze tijd te halen. In plaats van te blijven zitten, staat hij ons vaak staand te woord en loopt hij soms zelfs een paar stappen door de kamer. Deze actievere houding maakt hem meer een ‘medestander’ dan een leraar die ons de les leest.

De setting van de toespraak is altijd sfeervol, maar wie goed kijkt, ziet iets opvallends: de kerstboom ontbreekt. Het is inmiddels een publiek geheim dat koningin Máxima niet zo dol is op traditionele kerstbomen met bonte ballen. In plaats daarvan is het paleis versierd met bloemstukken, kerststerren en kaarsen.

Behoefte aan een verbindend verhaal

Natuurlijk klinkt er soms ook kritiek op de koninklijke kersttoespraak. Koning Willem-Alexander is qua speechen ook niet direct een natuurtalent. Maar de hoge kijkcijfers bewijzen elk jaar weer dat de behoefte aan een verbindend verhaal groot blijft. Juist in tijden van verandering wordt een moment van gezamenlijke bezinning gewaardeerd. De boodschap is er altijd één van bemoediging. De Koning herinnert ons eraan dat we, ondanks onze verschillen, samen de ruggengraat van onze samenleving vormen.

Journaliste Josine Droogendijk schrijft blogs, vlogs en columns over koninklijke mode en ze schuift regelmatig aan bij Tijd voor MAX. Ze volgt de royals in binnen- en buitenland op de voet. Over de kledingstijl van koningin Máxima raakt Josine niet uitgesproken. Lees hier al haar columns.

(Foto: ANP)