Het gevaar van school

‘Onderwijzers kunnen niet zorgvuldig genoeg letten op frisse lucht in de scholen. Het is treurig, dat dit niet overal gebeurt. In menige school zit het kind urenlang een verpeste lucht in te ademen. Het is hartverscheurend voor kindlievende ouders, dit te moeten ondervinden en voor een onderwijzer niet te verantwoorden, wanneer hij onnadenkend op zulk een wijze de lichaams- en zielskrachten dag op dag ondermijnt. De schoolopzieners dienen op dit punt, onzes inziens, een gestreng oog te houden.’

Ventilatie

Het citaat komt uit een boek uit 1843. Hoe toepasselijk voor onze tijd, waarin het gaat over voldoende ventilatie op school om besmetting met het coronavirus te voorkomen. Het boek was getiteld Kunst om het menselijk leven te verlengen, of gezondheidsleer ten dienste van ouders, onderwijzers en scholen. Uitgegeven door R.G. Rijkens, ’ten behoeve van een brave, doch diep ongelukkige weduwe’. Hij is een van de 6 hoofdpersonen in een boek dat begin 2021 zal verschijnen van de hand van mijn zus Mineke van Essen.

Bewegen

Rijkens was een heel bekende Groningse onderwijzer (1797-1855), baanbrekend op diverse terreinen: ontwikkeling van lesmethoden voor lagere schoolvakken, strijd voor betere beloning en arbeidsomstandigheden en sociale voorzieningen van onderwijzers. Hij stond aan de wieg van wat de eerste moderne vakorganisatie zou worden, nu de Algemene Onderwijsbond (AOb). Hij was de eerste die in Nederland op zijn school gymnastiek gaf, zowel aan de jongens als aan de meisjes. Hij schreef er een handleiding voor onderwijzers voor. Ook hielp het volgens hem heel goed bij het tegengaan van masturbatie, wat de meeste opvoeders toen als een groot gevaar beschouwden.

Social distancing

Naast ventilatie werd goede hygiëne geadviseerd en ook isolatie en quarantaine: ‘Wie echter genoodzaakt is, om zich bij mensen, die aan een aanstekende ziekte lijden, op te houden, moet zeer voorzichtig, met goede moed, zijn bezigheden verrichten. Hij moet, vóór hij naar de zieke gaat, zijn mond met azijn spoelen. Hij mag in de ziekenkamer niet eten of drinken. In de ziekenkamer mogen zich voorts niet veel mensen ophouden. Niemand mag zonder noodzaak huizen bezoeken, waar besmettelijke zieken liggen.’

Vleermuizen

Rijkens kende de term zoönose nog niet, maar in die tijd kende men wel het gevaar van overdracht van ziektekiemen van dier op mens. Het coronavirus komt waarschijnlijk van vleermuizen, maar … ‘vele krankheden van dieren gaan tot mensen over, door aanraking van het bloed en de etter, van met wonden behepte lichaamsdelen, en door het genot van vlees en melk der zieke dieren. Dieren die aan runderpest, tongblaar of klauwzeer enz. lijden, leveren door vlees of melk geen gezond, maar vergiftigd voedsel op. Dieren welke door een dolle hond gebeten zijn, steken aan, wanneer daarvan melk of vlees genuttigd wordt.’

Bonus

De ‘diepongelukkige weduwe’ is anoniem gebleven, maar was misschien  wel de echtgenote van een zorgverlener. Het applaus voor zorghelden is van alle tijden. ‘Eer de arts met gepaste verering, opdat hij  in nood voor u klaar staat. Want de Heer heeft hem geschapen, en de artsenijen komen van den Allerhoogste en Koningen eren dezelve.’ Ook financieel werd het geregeld, al was het liefdadigheid: ‘De ondergetekenden is gebleken, dat, de intekening op dit werkje, ten behoeve van een achtenswaardige weduwe binnen Groningen, de aanzienlijke, zuivere som van vijfhonderd gulden heeft opgebracht.’ Daar kon toen een gezin ongeveer een jaar van leven.